Ngày 31 tháng 5 năm 2025 đánh dấu Ngày Thế giới không thuốc lá lần thứ 38. Chủ đề năm nay là “
Từ chối cám dỗ thuốc lá, nói không với điếu thuốc đầu tiên
”, nhằm nâng cao nhận thức của thanh thiếu niên về việc phòng chống thuốc lá, giúp họ tránh xa sản phẩm thuốc lá, đồng thời tạo ra môi trường phát triển lành mạnh, không khói thuốc cho thanh thiếu niên.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 8 triệu người chết do hút thuốc, trong đó có khoảng 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng đã tiếp xúc với khói thuốc lá [1]. Trong số những ca tử vong sớm có thể phòng ngừa, có 65.000 trường hợp xảy ra ở trẻ em dưới 15 tuổi [2].
Do não bộ của thanh thiếu niên vẫn đang trong quá trình phát triển, việc hút thuốc sẽ ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của não, có thể dẫn đến tổn thương trí nhớ và suy giảm khả năng nhận thức dài hạn [3], cũng như tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như bệnh phổi, bệnh tim mạch [4][5]. Hơn nữa, vì sự phát triển của não vẫn chưa hoàn thiện, thanh thiếu niên có độ nhạy cao hơn đối với sự nghiện, nên việc cai thuốc sẽ khó khăn hơn [6].
Tuy nhiên, tác hại của thuốc lá không chỉ dừng lại ở đó: mỗi năm có 600 triệu cây xanh bị chặt để sản xuất thuốc lá, 84 triệu tấn khí CO2 được phát thải, góp phần làm gia tăng biến đổi khí hậu, 450 triệu đầu thuốc lá làm ô nhiễm đất và biển… [7] Những con số này phản ánh hàng triệu hecta rừng bị tàn phá, những dòng sông ô nhiễm, và sự giảm sút đa dạng sinh học.
Ngoài thuốc lá truyền thống, trong những năm gần đây, thị trường thuốc lá điện tử cũng phát triển nhanh chóng, nhưng tác hại của nó không kém gì thuốc lá truyền thống. Nó không chỉ đe dọa sức khỏe con người mà còn tạo ra chất thải và ô nhiễm không khí cũng tiềm ẩn nguy hiểm cho sức khỏe và môi trường.
Trong Ngày Thế giới không thuốc lá lần thứ 38, hãy cùng nhau tìm hiểu về những tác động khủng khiếp của ngành công nghiệp thuốc lá đối với con người và môi trường, cũng như cung cấp cho thanh thiếu niên nhiều lý do vững chắc hơn để từ chối điếu thuốc đầu tiên – từ chối thuốc lá không chỉ là vì sức khỏe của bạn và gia đình mà còn là để bảo vệ ngôi nhà tự nhiên chung của chúng ta.
01 Chi phí môi trường phía sau ngành công nghiệp thuốc lá
Ngành trồng thuốc lá là một trong những nguyên nhân chính gây ra nạn chặt phá rừng toàn cầu. Theo thống kê của WHO, ngành thuốc lá chặt phá 600 triệu cây mỗi năm để sản xuất 600 tỷ điếu thuốc. Việc trồng và sấy thuốc lá là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng chặt phá rừng. Để phát triển các đồn điền thuốc lá, một lượng lớn rừng bị chặt trụi; trong quá trình sấy lá thuốc, cũng yêu cầu tiêu thụ khối lượng lớn gỗ. Chỉ riêng giai đoạn sấy lá thuốc đã cần khoảng 11,4 triệu tấn gỗ mỗi năm, và sau khi hoàn thành sản xuất thuốc lá, còn cần nhiều gỗ hơn để sản xuất giấy cuốn thuốc và bao bì.
Hơn nữa, cây thuốc lá tiêu tốn dinh dưỡng của đất nhanh hơn so với các loại cây trồng khác, vì vậy nó dẫn đến nhiều đất đai hơn bị khai thác. WHO đã thống kê rằng mỗi năm khoảng 3,5 triệu hecta đất bị phá hủy do trồng thuốc lá.
Ngành thuốc lá truyền thống cũng là một trong những ngành tạo ra nhiều rác thải nhất trên thế giới. Kể từ những năm 1980, đầu thuốc lá chiếm từ 30% – 40% tổng rác thải ở các bãi biển và thành phố, chỉ một phần ba được thải bỏ vào thùng rác, trong khi 450 triệu đầu thuốc lá còn lại bị vứt bỏ bừa bãi, tương đương với 1,69 tỷ pound (khoảng 767 triệu kg) rác thải độc hại chứa nhựa [8]. Dưới ánh sáng mặt trời và trong những điều kiện nhất định, bộ lọc thuốc lá sẽ phân hủy thành những mảnh nhựa nhỏ, giải phóng một phần trong số 7.000 hóa chất có trong một điếu thuốc. Trong số những hóa chất này, nhiều chất là độc hại với môi trường [9].
Thuốc lá điện tử có vẻ như có thể là một giải pháp thân thiện với môi trường, nhưng sự thật không phải vậy. Vì thành phần của chất thải thuốc lá điện tử phức tạp hơn, bao gồm kim loại, mạch điện, vỏ nhựa dùng một lần, pin và các hóa chất độc hại trong chất lỏng điện tử, chi phí xử lý của nó cao hơn nhiều so với đầu thuốc lá truyền thống.
02 Thủ phạm gây ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu
Ngành thuốc lá cũng là thủ phạm gây ô nhiễm không khí và làm tăng cường biến đổi khí hậu.
Dữ liệu từ WHO cho thấy khói thuốc lá toàn cầu mỗi năm phát thải từ 3.000 đến 6.000 tấn formaldehyde, từ 12.000 đến 47.000 tấn nicotine, cùng ba loại khí nhà kính chính – CO2, methane và oxit nitơ [10].
Hơn nữa, còn có tác hại của khói thuốc ba. Khói thuốc ba là phần còn lại của khói thuốc lá và các thành phần hóa học của nó lưu lại trên bề mặt đồ vật và bụi sau khi hút thuốc. Ở nơi có người hút thuốc, lượng ô nhiễm từ khói thuốc có thể tích tụ trên bụi, bề mặt và bên trong đồ vật, và tương tác với các chất oxy hóa và hợp chất khác trong môi trường, tạo ra các chất ô nhiễm thứ cấp. Môi trường trong nhà bị ô nhiễm bởi khói thuốc ba có thể khiến người ta không hề hay biết nhưng vẫn phải tiếp xúc với ô nhiễm từ khói thuốc, trẻ nhỏ đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi khói thuốc ba.
Không chỉ vậy, cách sử dụng đất trong sản xuất thuốc lá và quá trình sản xuất và vận chuyển thuốc lá cũng sẽ gây ra lượng lớn CO2. Dữ liệu từ WHO cho thấy mỗi năm ngành thuốc lá phát thải khoảng 84 triệu tấn CO2. Ví dụ trong bước sử dụng đất, mỗi năm có khoảng 200.000 hecta đất trên toàn cầu bị khai hoang để trồng thuốc lá, lượng khí nhà kính gia tăng do việc này chiếm đến 20% tổng lượng gia tăng hàng năm [8].
03/ Thuốc lá điện tử: Tổn hại sức khỏe dưới lớp vỏ bọc đẹp
Bạn có thể nghĩ rằng việc chuyển sang thuốc lá điện tử có thể tránh được những vấn đề này, nhưng sự thật là: thành phần chính của thuốc lá điện tử vẫn là nicotine, giống như thuốc lá, sử dụng lâu dài sẽ tạo ra sự phụ thuộc vào nicotine. Hơn nữa, thành phần của dầu thuốc lá điện tử giống như thuốc lá, mặc dù độc tính tổng thể đã giảm nhưng vẫn chứa nhiều chất độc hại và chất gây ung thư.
Phó Giám đốc Trung tâm Giám sát và Kiểm tra chất lượng thuốc lá quốc gia, ông Hầu Hồng Vệ, đã chỉ ra rằng trong sản phẩm phun ra từ thuốc lá điện tử có chứa formaldehyde, acetaldehyde, nitrosamine đặc trưng của thuốc lá, kim loại nặng và các chất độc hại khác, việc sử dụng lâu dài rất có thể gây ảnh hưởng xấu đến phổi và hệ thống tim mạch.
WHO cũng đã chỉ ra rằng thuốc lá điện tử có vấn đề khói thuốc thụ động, sương mù từ thuốc lá điện tử có thể chứa nicotine, hạt kim loại, hạt silicat và các chất khác, cũng sẽ gây hại cho sức khỏe của những người xung quanh. Sương mù từ thuốc lá điện tử sinh ra cũng là một loại ô nhiễm không khí.
Vì vậy,
yêu thương sức khỏe, tránh xa thuốc lá và thuốc lá điện tử
. Bắt đầu từ Ngày Thế giới không thuốc lá này, hãy nói không với điếu thuốc đầu tiên, vì bản thân, vì tất cả thanh thiếu niên, và vì thiên nhiên!
Bài viết này được biên tập và sửa đổi từ một bài viết cũ trên tài khoản công khai.
Tài liệu tham khảo
[1] WHO (2023). Thuốc lá.
[2] WHO (2022). Kiểm soát thuốc lá để nâng cao sức khỏe và phát triển trẻ em.
[3] Jacobsen, L K, Krystal, J H, Mencl, W E, Westerveld, M, Frost, S J và Pugh, K R (2005). Tác động của việc hút thuốc và bỏ thuốc lên sự nhận thức ở thanh thiếu niên hút thuốc lá. Tâm lý học sinh học, 57(1), trang 56-66.
[4] News Medical (2025). Hút thuốc trước 15 tuổi làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh phổi mãn tính.
[5] American College of Cardiology (2024). Hút thuốc từ thời thơ ấu có thể gây tổn hại tim mạch sớm.
[6] Mahajan SD, Homish GG, Quisenberry A. (2021). Nguyên nhân nhiều mặt của sự nghiện nicotine ở thanh thiếu niên: Một bài đánh giá về sinh học thần kinh của nghiện nicotine và ảnh hưởng của nó tới liệu pháp thuốc cai thuốc. Front Public Health. 9:664748.
[7] WHO (2022). WHO phát cảnh báo về tác động môi trường của ngành thuốc lá.
[8] Công ước Khung của WHO về Kiểm soát Thuốc lá (2024).
[9] UN News (2024). Hội nghị toàn cầu về kiểm soát thuốc lá đưa ra quyết định lịch sử về bảo vệ môi trường và sức khỏe con người.
[10] WHO (2018). Thuốc lá và ảnh hưởng của nó đến môi trường.
