Đột quỵ, hay còn gọi là “đột quỵ não”, có tỷ lệ mắc bệnh cao, tỷ lệ tàn tật cao, tỷ lệ tử vong cao và tỷ lệ tái phát cao, đã trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật và tử vong cho cư dân nước ta. Đây là tình trạng rối loạn chức năng não cục bộ do bệnh mạch máu não cấp tính gây ra, triệu chứng lâm sàng kéo dài hơn 24 giờ, bao gồm đột quỵ thiếu máu cục bộ và đột quỵ xuất huyết. Lâm sàng thường biểu hiện là tê hoặc yếu đột ngột ở một bên mặt, cánh tay hoặc chân, phát âm không rõ ràng.
Sự xuất hiện của đột quỵ liên quan đến nhiều yếu tố như lối sống, môi trường, di truyền, v.v. Nhiều nghiên cứu lâm sàng và thực tiễn đã chứng minh rằng đột quỵ có thể được phòng ngừa và điều trị, việc hình thành lối sống lành mạnh, thường xuyên tiến hành sàng lọc các yếu tố nguy cơ đột quỵ, và thực hiện phòng ngừa, phát hiện, chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng.
Phòng ngừa đột quỵ ba cấp độ
Phòng ngừa cấp độ một, còn gọi là “phòng ngừa nguyên nhân”, chỉ việc phòng ngừa trước khi bệnh phát, thông qua việc thay đổi lối sống không lành mạnh, tích cực kiểm soát các yếu tố nguy cơ để phòng ngừa đột quỵ xảy ra hoặc trì hoãn tuổi phát bệnh.
Phòng ngừa cấp độ hai, còn gọi là “ba sớm”, tức là phát hiện sớm, chẩn đoán sớm, điều trị sớm, nhằm vào những người đã có dấu hiệu đột quỵ (như cơn thiếu máu não tạm thời, TIA) hoặc những người đã từng bị đột quỵ, tích cực kiểm soát các yếu tố kích thích và yếu tố nguy cơ khác, ngăn ngừa bệnh mạch máu não xảy ra và tái phát.
Phòng ngừa cấp độ ba, còn gọi là “phòng ngừa lâm sàng”, chủ yếu là điều trị tích cực sau khi phát bệnh, để ngăn ngừa tình trạng xấu đi, giảm thiểu các biến chứng liên quan và di chứng, thúc đẩy phục hồi chức năng.
Các yếu tố nguy cơ của đột quỵ
80% trường hợp đột quỵ là có thể phòng ngừa được, vì vậy việc hiểu biết về phòng ngừa các yếu tố nguy cơ là rất quan trọng. Năm 2022, giới học thuật đã đưa ra “8 yếu tố sống còn”, bao gồm chế độ ăn uống, hoạt động thể chất, cai thuốc lá, sức khỏe giấc ngủ, cân nặng, mỡ máu, đường huyết và huyết áp.
Phòng ngừa đột quỵ
★ Chế độ ăn uống
Chế độ ăn uống cân bằng. Ăn nhiều trái cây, rau quả, hạt và đậu, ngũ cốc nguyên hạt, sản phẩm sữa ít béo. Hạn chế hoặc không ăn thịt đỏ, thịt chế biến và đồ uống có đường. Giảm lượng muối tiêu thụ, mỗi người không nên tiêu thụ quá 6g muối mỗi ngày.
★ Hoạt động thể chất
Thực hiện ít nhất 150 phút hoạt động thể chất cường độ vừa mỗi tuần, hoặc 75 phút hoạt động thể chất cường độ cao. Tăng cường chức năng tim phổi, duy trì cân nặng và sức khỏe tinh thần.
★ Cai thuốc lá và rượu
Hút thuốc là yếu tố nguy cơ quan trọng gây xơ vữa động mạch, làm tăng độ nhớt của máu, là yếu tố nguy cơ độc lập gây ra đột quỵ thiếu máu. Cai thuốc lá càng sớm, lợi ích sức khỏe càng lớn. Uống rượu quá nhiều kéo dài làm gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ, vì vậy nên hạn chế việc tiêu thụ.
★ Giấc ngủ
Đảm bảo thời gian ngủ bình thường mỗi ngày là rất quan trọng, giấc ngủ quá ngắn hoặc quá dài đều liên quan đến bệnh tim mạch và đột quỵ cũng như bệnh mất trí nhớ.
★ Cân nặng
Khuyến nghị giữ chỉ số khối cơ thể (BMI) dưới 25 để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và hội chứng chuyển hóa.
★ Mỡ máu
Mỡ máu cao có thể làm cho máu đặc lại, lưu lượng máu chậm lại, dễ tích tụ ở thành mạch, hình thành các mảng xơ vữa, gây tắc nghẽn mạch.
★ Đường huyết
Đường huyết cao là yếu tố nguy cơ độc lập gây xơ vữa động mạch, làm trầm trọng thêm rối loạn chức năng nội mô mạch máu, thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch của cơ thể. Kiểm soát đường huyết một cách hợp lý thông qua chế độ ăn uống hợp lý hoặc kết hợp thuốc và tập thể dục là yếu tố then chốt trong phòng ngừa.
★ Huyết áp
Hơn 1/3 trường hợp đột quỵ và bệnh tim mạch vành liên quan đến huyết áp cao. Kiểm soát huyết áp có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc đột quỵ, giảm tỷ lệ tàn tật và tử vong, cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Khôi phục chức năng sau đột quỵ
Bệnh nhân đột quỵ thường để lại nhiều rối loạn chức năng như vận động, nuốt, ngôn ngữ, và nhận thức. Các rối loạn chức năng như giảm chức năng vận động khiến bệnh nhân phải nằm nhiều hơn, giảm chức năng tim phổi, dễ bị viêm phổi do nằm lâu. Việc nằm ít hoạt động hoặc không hoạt động còn làm trầm trọng thêm tình trạng teo cơ và biến dạng khớp, điều này làm bệnh nhân càng không muốn vận động và càng không thể vận động, tạo thành vòng luẩn quẩn, dẫn đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và gia đình bị giảm sút rõ rệt. Việc điều trị phục hồi chức năng cho bệnh nhân đột quỵ cần phải bắt đầu sớm và xuyên suốt quá trình hồi phục bệnh. Bao gồm phục hồi chức năng sớm tại giường trong giai đoạn cấp tính, phục hồi tại trung tâm phục hồi chức năng hoặc cộng đồng sau khi xuất viện, và phục hồi tại nhà trong giai đoạn hồi phục. Cần có sự phối hợp của đội ngũ bác sĩ phục hồi chức năng, cộng đồng, bản thân bệnh nhân và gia đình để giúp bệnh nhân đột quỵ trở lại cuộc sống và tái hòa nhập xã hội trên cả hai phương diện thể chất và tinh thần.
Nội dung tuyên truyền của nền tảng này được tài trợ bởi Bộ Khoa học và Công nghệ Trung Quốc cho dự án “Kế hoạch nâng cao năng lực truyền thông khoa học quốc gia – kế hoạch nâng cao năng lực phục hồi chức năng”.
