Tăng huyết áp là một thuật ngữ không còn xa lạ với chúng ta. Theo báo cáo tổng hợp xu hướng dịch bệnh tăng huyết áp toàn cầu đầu tiên được công bố bởi The Lancet vào năm 2021, số lượng người bệnh tăng huyết áp trên thế giới trong độ tuổi từ 30-79 đã tăng từ 650 triệu lên 1,28 tỷ trong vòng 30 năm qua. Ước tính có khoảng 1,28 tỷ người lớn tuổi từ 30 đến 79 bị tăng huyết áp, trong đó phần lớn (hai phần ba) sống ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Dữ liệu năm 2018 của nước ta cho thấy tỷ lệ mắc tăng huyết áp ở người từ 18 tuổi trở lên khoảng 27,9%, từ đó có thể suy ra rằng cứ khoảng 4 người lớn thì có 1 người là bệnh nhân tăng huyết áp, tổng số người mắc bệnh lên tới 244 triệu.
Trong suốt một ngày, huyết áp có thể thay đổi do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm tư thế cơ thể, hoạt động thể chất, tâm trạng và giấc ngủ. Đối với người lớn, nếu huyết áp được đo vào hai ngày khác nhau đều cho kết quả huyết áp tâm thu ≥140 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥90 mmHg, thì có thể chẩn đoán là tăng huyết áp.
Tăng huyết áp còn được gọi là “kẻ giết người vô hình”, vì hầu hết bệnh nhân không có triệu chứng và do đó không nhận thức được vấn đề của mình. Một số bệnh nhân có thể gặp hiện tượng đau đầu vào buổi sáng, chảy máu mũi, hồi hộp, thay đổi tầm nhìn và ù tai. Tăng huyết áp nặng có thể dẫn đến buồn nôn, nôn mửa, trạng thái tinh thần không ổn định, lo âu, đau ngực và co cơ. Một cuộc khảo sát cho thấy 41% phụ nữ và 51% nam giới bị tăng huyết áp không biết về tình trạng bệnh của họ, và hơn một nửa trong số đó không được điều trị. Khoảng 580 triệu người mắc tăng huyết áp chưa được chẩn đoán, họ không biết rằng mình đã mắc bệnh.
Tăng huyết áp được phân loại theo nguyên nhân, có thể chia thành hai loại, là tăng huyết áp nguyên phát và tăng huyết áp thứ phát. Phần lớn tăng huyết áp ở người lớn không có nguyên nhân rõ ràng, được gọi là tăng huyết áp nguyên phát, thường phát triển dần dần qua nhiều năm. Một số người có tăng huyết áp do bệnh nền gây ra, được gọi là tăng huyết áp thứ phát, thường xuất hiện đột ngột với tình trạng huyết áp tăng cao.
Những yếu tố nguy cơ của tăng huyết áp bao gồm chủng tộc, tiêu thụ natri cao và kali thấp trong chế độ ăn uống, béo phì, lối sống ít vận động, hút thuốc, uống rượu quá mức, thiếu hoạt động thể chất, thiếu ngủ, căng thẳng, tiền sử gia đình mắc tăng huyết áp và tuổi tác. Thai kỳ cũng có thể dẫn đến tăng huyết áp. Mặc dù tăng huyết áp rất phổ biến ở người lớn nhưng trẻ em cũng có thể mắc bệnh này. Một số trẻ em mắc tăng huyết áp do các vấn đề về thận hoặc tim. Tuy nhiên, chế độ ăn uống không lành mạnh, béo phì và thiếu vận động đang khiến ngày càng nhiều trẻ em mắc tăng huyết áp.
Tăng huyết áp không được kiểm soát có thể gây ra những biến chứng nào?
Huyết áp cao liên tục tác động lên thành động mạch có thể làm tổn thương các mạch máu và các cơ quan. Huyết áp càng cao và thời gian không được kiểm soát càng lâu thì mức độ tổn thương càng lớn. Tăng huyết áp không được kiểm soát có thể dẫn đến cơn đau tim hoặc đột quỵ, phình động mạch, suy tim, tổn thương và hẹp các mạch máu trong thận, chứng dày thành mạch ở mắt, hẹp hoặc vỡ mạch máu, hội chứng chuyển hóa, các vấn đề về trí nhớ hoặc hiểu biết, và sa sút trí tuệ.
Phương pháp phòng ngừa
Chế độ ăn uống: giảm lượng muối tiêu thụ (dưới 5 gram mỗi ngày), ăn nhiều trái cây và rau quả, hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
Tập thể dục thường xuyên và kiểm soát cân nặng.
Ngừng hút thuốc và uống rượu.
Điều chỉnh hợp lý và giải tỏa căng thẳng.
Đối với những người đã mắc tăng huyết áp, việc theo dõi huyết áp định kỳ là rất quan trọng. Có thể thực hiện đo huyết áp tại nhà hoặc đến bệnh viện cộng đồng để đo huyết áp định kỳ; đồng thời tích cực phối hợp điều trị với bác sĩ, uống thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ; giảm bớt áp lực tâm lý và học cách thư giãn.
Tăng huyết áp dễ chẩn đoán, nhưng thường bị bỏ qua do “không có triệu chứng”, dẫn đến việc chậm trễ trong việc khám và chẩn đoán. Do đó, việc kiểm tra huyết áp định kỳ là rất quan trọng đối với tất cả mọi người.
