Gần đây, nhiều người đã đăng tải ảnh về tình trạng da cổ tối màu hoặc có các nốt sần tối màu trên mạng xã hội, hỏi xem liệu họ có bị bệnh hay không.
Trong phần bình luận, một số người đã khuyên họ nên đi khám bệnh, và qua khám chữa bệnh, đã phát hiện ra bị kháng insulin, cần phải điều trị. Vậy kháng insulin là gì? Liệu chỉ với một bức ảnh về cổ có thể được “chẩn đoán” qua mạng xã hội không?
01, Kháng insulin là gì?
Kháng insulin chính là
tình trạng cơ thể giảm độ nhạy cảm với insulin, không thể kiểm soát đường huyết một cách hiệu quả
. Trong cơ thể bình thường, insulin được tiết ra bởi các tế bào beta của tuyến tụy, nó giống như một “chiếc chìa khóa”, có thể mở cánh cửa của các kênh glucose trên màng tế bào, cho phép glucose từ máu đi vào tế bào. Khi xảy ra kháng insulin, “cánh cửa” bị rỉ sét, ngay cả khi có đủ “chìa khóa” insulin, nó cũng khó mở được, kết quả là glucose không thể vào tế bào, mà tích tụ lại trong máu. Nếu diễn ra lâu dài, có thể dẫn đến bệnh tiểu đường loại 2.
Các loại bệnh tiểu đường phổ biến
Tiểu đường loại 1: Hệ miễn dịch tấn công và phá hủy các tế bào beta của tuyến tụy, dẫn đến vấn đề tiết ra insulin; thường gặp ở trẻ em, thanh thiếu niên.
Tiểu đường loại 2: Chủ yếu do kháng insulin hoặc sự tiết insulin không đủ; thường gặp ở những người béo phì, có tiền sử gia đình mắc bệnh tiểu đường và người trên 45 tuổi.
Tiểu đường thai kỳ
: Tăng đường huyết xảy ra trong quá trình mang thai, hầu hết sẽ trở lại bình thường sau khi sinh, nhưng có nguy cơ cao phát triển thành tiểu đường loại 2 trong tương lai.
Các loại tiểu đường đặc biệt khác
: Do nguyên nhân bệnh lý cụ thể (như khiếm khuyết di truyền, bệnh lý tuyến tụy, dược phẩm hoặc hóa chất, v.v.) trực tiếp dẫn đến rối loạn đường huyết; có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, cụ thể biểu hiện và phương pháp điều trị khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân.
02, Biểu hiện chính của kháng insulin
1,
Rối loạn da (bệnh sắc tố đen)
Bệnh sắc tố đen thường liên quan đến kháng insulin, là loại rối loạn da đặc trưng bởi các mảng da nâu, mềm và quá phát,
thường xuất hiện ở vùng cổ, nách, háng và khuỷu tay
, nhưng cũng có thể phủ toàn bộ bề mặt da, chỉ trừ da lòng bàn tay và bàn chân. Tổn thương da có thể có hình dáng giống như các nốt sần nhỏ (giống như u nhú), bề mặt da dày lên, các tế bào hắc tố cũng tăng lên. Bệnh sắc tố đen liên quan phổ biến nhất là béo phì và tiểu đường, trong một số ít trường hợp, đây là dấu hiệu của khối u ác tính bên trong mà cần phải đề phòng.
2,
Cảm giác đói bất thường và hạ đường huyết
Một số bệnh nhân cảm thấy đói ngay sau khi ăn, điều này là do insulin không thể chuyển glucose vào tế bào hiệu quả, dẫn đến não hiểu lầm rằng cơ thể thiếu năng lượng, kích hoạt tín hiệu đói. Thêm vào đó, một số bệnh nhân gặp tình trạng hạ đường huyết trong trường hợp ăn uống không đều, mặc dù nồng độ glucose trong máu đã giảm nhưng insulin vẫn tiếp tục được tiết ra, dẫn đến rối loạn trong nhịp tiết insulin.
3,
Biểu hiện đặc biệt ở nữ giới
Nữ bệnh nhân có thể đi kèm với hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), thường biểu hiện với chu kỳ kinh nguyệt không đều, mất kinh và vô sinh, mắc acne, da nhờn, tăng trưởng lông hoặc rụng tóc. Hội chứng buồng trứng đa nang là bệnh lý đặc trưng với rối loạn nội tiết sinh dục và trao đổi chất, thường đi kèm với chứng tăng androgen máu, nhưng cơ chế liên quan giữa kháng insulin và tăng androgen buồng trứng vẫn chưa rõ ràng. Nữ giới bị kháng insulin thường gặp bất thường hệ sinh sản, trong khi nam giới không thấy biểu hiện bất thường rõ rệt nào trong hệ sinh sản.
4,
Rối loạn chuyển hóa
Kháng insulin là nền tảng chung của nhiều rối loạn chuyển hóa,
bao gồm béo phì, tiểu đường loại 2, rối loạn lipid máu, huyết áp cao, gan nhiễm mỡ, xơ vữa động mạch, hội chứng buồng trứng đa nang và rối loạn nhận thức
. Bởi vì vai trò chính của insulin là tham gia vào điều chỉnh đường huyết, kháng insulin sẽ ảnh hưởng đến chuyển hóa glucose trong cơ thể. Nhiều bệnh nhân ban đầu có nồng độ glucose huyết tương hoàn toàn bình thường hoặc chỉ hơi tăng, đặc biệt là trong giai đoạn đầu xảy ra kháng insulin, khi insulin vẫn có thể được nâng cao để duy trì mức đường huyết bình thường. Ban đầu, bệnh nhân có thể chỉ có tình trạng tăng đường huyết sau khi ăn hoặc kết quả xét nghiệm dung nạp glucose miệng bất thường, nhưng sau đó, phần lớn bệnh nhân sẽ không còn khả năng bù đắp kháng insulin của tuyến tụy beta, dẫn đến tăng đường huyết.
03, Ai cần cảnh giác với kháng insulin?
Ngoài việc tự kiểm tra phát hiện các triệu chứng như “cổ đen”, “nách đen”, cần đi khám để kiểm tra kháng insulin, các đối tượng sau đây đặc biệt cần cảnh giác:
1,
Nhóm người có yếu tố di truyền và bẩm sinh
Những người có tiền sử bệnh gia đình, người thân bị tiểu đường, có tiền sử hội chứng chuyển hóa cần đặc biệt chú ý. Gen của người Châu Á (đặc biệt là Nam Á) dễ dẫn đến tích mỡ nội tạng và nhạy cảm với insulin thấp, có một số nguy cơ kháng insulin. Trong khi đó, sự biến đổi gen liên quan đến béo phì ở người gốc Phi và gốc Tây Ban Nha thì tần suất cao hơn, gia tăng rõ rệt nguy cơ kháng insulin.
2,
Nhóm người có lối sống nguy cơ cao
Người béo phì (đặc biệt là người béo phì vùng bụng), người ít vận động, chế độ ăn nhiều tinh bột, đường mà thiếu chất xơ.
3,
Nhóm người ở giai đoạn sinh lý hoặc mắc bệnh đặc biệt
Bệnh nhân hội chứng buồng trứng đa nang, phụ nữ đang mang thai, phụ nữ trung niên và cao niên, bệnh nhân mắc bệnh chuyển hóa mãn tính (như huyết áp cao, axit uric cao, v.v.).
4,
Nhóm người khác
Người gặp rối loạn giấc ngủ, người thường xuyên chịu stress (như người làm ca đêm – nghiên cứu cho thấy nhạy cảm với insulin của họ thấp hơn 20-30% so với người làm ca ngày. Áp lực công việc và tâm lý cao sẽ tăng cortisole, thúc đẩy sản xuất glucose và ức chế tác dụng của insulin), những người bị ảnh hưởng bởi thuốc (như những người dùng corticoid lâu dài, thuốc chống tâm thần, v.v.).
04, Phương pháp chẩn đoán kháng insulin
Nhiều bạn tự chẩn đoán dựa trên hình ảnh trên mạng xã hội, cho rằng có thể mắc bệnh sắc tố đen, nghi ngờ có kháng insulin. Đây là một phương pháp tự kiểm tra, nhưng biểu hiện da cần phải có sự đánh giá của bác sĩ da liễu chuyên nghiệp, kháng insulin không thể chẩn đoán chỉ dựa trên biểu hiện da đơn nhất.
Trong khám sàng lọc lâm sàng, các chỉ số cần xét nghiệm khi đói bao gồm: đường huyết lúc đói, lipid máu và insulin lúc đói; đồng thời khuyên nên đo huyết áp (không cần đói)
. Ngoài ra, một số phương pháp xét nghiệm chuyên nghiệp có thể được sử dụng để chẩn đoán đầu ra insulin, chẳng hạn như xét nghiệm thời gian giải phóng insulin và C-peptide, chỉ số kháng insulin (HOMA-IR) và chỉ số chức năng tế bào beta của insulin (HOMA-β), thử nghiệm kẹp glucose insulin (là tiêu chuẩn vàng để đánh giá kháng insulin, nhưng cần thiết bị đặc biệt và nhân viên chuyên nghiệp, trong quá trình cần phải lấy máu nhiều lần, thường chỉ được sử dụng cho nghiên cứu khoa học).
Tóm lại, kháng insulin và các bệnh liên quan đến nội tiết và chuyển hóa cần có sự thăm khám y tế chuyên nghiệp, xét nghiệm máu, và sau đó cần có sự đánh giá từ bác sĩ để chẩn đoán.
05, Phương pháp điều trị kháng insulin
Trong những trường hợp khám bệnh trước đây, chúng tôi đã gặp nhiều bệnh nhân nữ đến khám vì béo phì, rối loạn vòng kinh và cuối cùng kết quả xét nghiệm cho thấy mắc hội chứng buồng trứng đa nang và kháng insulin. Lời khuyên đầu tiên của bác sĩ không phải là thuốc, mà là giảm cân! Từ điều đó, không khó để nhận thấy rằng, cho dù là kháng insulin, tiểu đường loại 2, huyết áp cao, lipid máu cao hay các bệnh chuyển hóa khác, thay đổi lối sống và quản lý cân nặng luôn là phương pháp “chữa trị” hàng đầu. Mọi người thường kì vọng vào việc không thay đổi lối sống của mình nhưng mong muốn có thể trị liệu bằng một số “thuốc nhiệm màu” nhưng thường hiện đại y học sẽ cho biết rằng những “thuốc nhiệm màu” này không tồn tại.
Kháng insulin không đáng sợ, nó là một tín hiệu của cơ thể, so với các triệu chứng bệnh lý khác, nó có thể được cải thiện thông qua nỗ lực của chính bản thân. Đối mặt với kháng insulin, chúng ta cần thay đổi thói quen ăn uống (kiểm soát tổng lượng calo hàng ngày để đạt được sự cân bằng dinh dưỡng) và thực hiện vận động thích hợp (vận động cường độ vừa phải, từng bước, và kiên trì) để tích cực giảm cân. Đồng thời, cần thay đổi thói quen sinh hoạt để đảm bảo giấc ngủ. Đối phó với áp lực trong cuộc sống và công việc một cách đúng đắn, tìm kiếm phương pháp giải tỏa cảm xúc phù hợp, giảm thiểu ảnh hưởng của cảm xúc chuyển hóa thành hormone lên cơ thể. Đối với những trường hợp nghiêm trọng, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, cũng có thể sử dụng một số loại thuốc như metformin, thiazolidinedione, ức chế SGLT-2 và agonist GLP-1, v.v. Xin nhớ rằng: thuốc chỉ là trợ giúp, thay đổi lối sống mới là giải pháp thực sự.
Tài liệu tham khảo
[1] Tỷ lệ xảy ra bệnh sắc tố đen và các yếu tố liên quan ở một nhóm dân Nigeria mắc tiểu đường loại 2
[2] Sàng lọc học sinh béo phì để phát hiện bệnh sắc tố đen và các yếu tố nguy cơ tiểu đường khác tại trung tâm y tế trường học đô thị
[3] Hud JA Jr, Cohen JB, Wagner JM, Cruz PD Jr. Tỷ lệ và ý nghĩa của bệnh sắc tố đen trong một quần thể người lớn béo phì. Arch Dermatol. 1992 Jul;128(7):941-4. PMID: 1626961.
[4] Dunaif A, Xia J, Book CB, Schenker E, Tang Z. Sự phosphoryl hóa serine thừa của thụ thể insulin trong các tế bào fibroblast được nuôi cấy và trong cơ bắp. Một cơ chế tiềm năng cho kháng insulin trong hội chứng buồng trứng đa nang. J Clin Invest. 1995 Aug;96(2):801-10. doi: 10.1172/JCI118126. PMID: 7635975; PMCID: PMC185266.
[5] Diamanti-Kandarakis E, Dunaif A. Kháng insulin và hội chứng buồng trứng đa nang được xem xét lại: cập nhật về cơ chế và tác động. Endocr Rev. 2012 Dec;33(6):981-1030. doi: 10.1210/er.2011-1034. Epub 2012 Oct 12. PMID: 23065822; PMCID: PMC5393155.
[6] Semple RK, Savage DB, Cochran EK, Gorden P, O’Rahilly S. Hội chứng di truyền liên quan đến kháng insulin nghiêm trọng. Endocr Rev. 2011 Aug;32(4):498-514. doi: 10.1210/er.2010-0020. Epub 2011 May 2. PMID: 21536711.
[7] Taylor SI, Grunberger G, Marcus-Samuels B, Underhill LH, Dons RF, Ryan J, Roddam RF, Rupe CE, Gorden P. Hạ đường huyết liên quan đến kháng thể chống thụ thể insulin. N Engl J Med. 1982 Dec 2;307(23):1422-6. doi: 10.1056/NEJM198212023072303. PMID: 7133096.
Tác giả: Yu Meng, bác sĩ chuyên khoa tại Bệnh viện Phụ sản và Nhi khoa quận Changning, Tiến sĩ Sản khoa
Lập kế hoạch & biên tập: Tiara
Cảm ơn: Bác sĩ phó trưởng khoa Bệnh viện Phụ sản và Nhi khoa quận Changning, Wang Zhao, đã cung cấp hướng dẫn khoa học cho bài viết này.
Nguồn ảnh tiêu đề: mạng xã hội
