Lại sắp đến thời gian ăn bánh trôi truyền thống hàng năm. Vẫn có người không khỏi đặt câu hỏi, tại sao vào Tết Nguyên Tiêu lại phải ăn bánh trôi, bánh trôi và bánh tròn có sự khác biệt gì, cách ăn nào là tốt cho sức khỏe? Dưới đây là cách đúng để thưởng thức bánh trôi vào Tết Nguyên Tiêu.
Nguồn gốc của việc ăn bánh trôi vào Tết Nguyên Tiêu
Tết Nguyên Tiêu vì sao lại rơi vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch hàng năm? Tháng Giêng là tháng đầu tiên trong lịch âm, người xưa gọi “đêm” là “tiêu”, và do ngày 15 tháng Giêng là đêm trăng tròn đầu tiên trong năm, nên gọi là Tết Nguyên Tiêu, hay còn gọi là Tết Thượng Nguyên, Tối Nguyên. Theo truyền thuyết dân gian, Tết Nguyên Tiêu đã được coi trọng từ thời Tây Hán, sau thời kỳ Hán Ngụy mới chính thức trở thành một ngày lễ dân gian toàn quốc.
Tại sao vào Tết Nguyên Tiêu lại phải ăn bánh trôi? Bánh trôi có nguồn gốc có thể truy tìm từ cuối thời Xuân Thu, có ý kiến cho rằng nó xuất hiện lần đầu tiên vào thời Tây Tấn. Đến thời Tống, phong tục ăn bánh trôi phát triển rộng rãi và trở thành biểu tượng quan trọng của Tết Nguyên Tiêu. Bánh trôi, còn được gọi là viên tròn, viên tròn ngọt, hay viên đường. Do nó nổi trên mặt nước khi chín, nên còn gọi là “viên nổi”.
Bánh trôi và bánh tròn có sự khác biệt không
Bánh trôi và bánh tròn khác nhau không nhiều, cả hai đều là thực phẩm chủ yếu làm từ bột nếp và đường. Ngoài việc bột nếp có nhiều tinh bột, thì đường trong nhân cũng không hề ít, có thể coi như một loại thực phẩm chính tinh khiết.
Tuy nhiên, phương pháp chế biến của chúng lại khác nhau. Bánh trôi được làm bằng cách lăn bột khô, nhân thường nhỏ và bột dày; trong khi bánh tròn là bột nếp ướt được nhào với nước nóng, nhân thường lớn hơn. Nói tóm lại, bánh trôi được “lăn” ra, trong khi bánh tròn được “gói” lại. Nhìn chung, nguyên liệu và dinh dưỡng của chúng cơ bản là giống nhau.
Bánh trôi và bánh tròn ở miền Nam Trung Quốc thường được gọi chung là “bánh tròn”, trong khi ở miền Bắc lại gọi là “bánh trôi”. Ăn bánh tròn mang lại ý nghĩa tốt đẹp, tượng trưng cho mong chờ đoàn tụ gia đình. Khi bánh tròn chín và nổi trên mặt nước, giống như ánh trăng treo lơ lửng trên bầu trời, tạo cảm giác ấm áp khi đoàn tụ. Trên trời có ánh trăng, trong bát có bánh tròn, mọi nhà đều sum vầy, mang ý nghĩa đoàn viên và may mắn.
Những điều cần lưu ý khi ăn bánh trôi
Thứ nhất là giảm bớt lượng thực phẩm chính. Để tăng hương vị, hầu hết bánh tròn bán ngoài thị trường đều được thêm mỡ heo (hoặc các sản phẩm dầu ăn), hạt khô và đường. Sự kết hợp của tinh bột, đường và chất béo có thể mang lại lượng calo không nhỏ. Bột nếp và gạo là những thực phẩm chính cùng loại, ăn 3 viên bánh tròn tương đương với nửa bát cơm. Do đó, khi ăn bánh tròn cần kiểm soát lượng thực phẩm chính một cách hợp lý.
Thứ hai, tốt nhất là ăn khi vừa nấu xong. Bột nếp dùng để làm bánh tròn chủ yếu là tinh bột nhánh, khi nấu chín dễ dàng bị cơ thể tiêu hóa hấp thu. Khi nếp dính mềm mà nguội sẽ trở thành cứng, khó tiêu hóa, khuyên nên ăn khi còn nóng. Đồng thời, do nếp có độ dính cao, sẽ tỏa nhiệt chậm, nên ăn từ từ để tránh bị bỏng. Ngoài ra, độ dính của nếp kết hợp với dầu mỡ có thể làm tăng gánh nặng cho tiêu hóa, cũng cần ăn một cách hợp lý để tránh lượng chất béo quá nhiều gây khó chịu.
Thứ ba, kết hợp với các món ăn nhẹ. Khi ăn bánh tròn giàu chất béo, cần giảm lượng món thịt kho, món chiên rán nhiều dầu mỡ, tăng tỷ lệ các món ăn nhẹ ăn kèm như trộn, hấp. Ví dụ, trong nhân bánh tròn có mỡ heo, có thể chọn cá hấp thay cho thịt kho; nhân có mè hoặc đậu phộng, có thể dùng rau chân vịt trộn thay cho món xào bằng dầu đậu phộng. Sự kết hợp này không những giảm bớt gánh nặng mỡ cho dạ dày, mà còn giúp cân bằng chế độ ăn uống tốt hơn.
Thứ tư, bánh tròn không đường cũng cần ăn vừa phải. Có người cho rằng bánh tròn không đường là tốt cho sức khỏe, đặc biệt là phù hợp cho người giảm cân, cao huyết áp hoặc bệnh tiểu đường. Thực tế, không đường thường chỉ dùng xylitol và các thành phần khác thay thế đường saccharose, dù đã giảm đáng kể lượng đường tiêu thụ nhưng ý nghĩa không lớn. Hơn nữa, “không đường” không có nghĩa là ít calo, cũng không đại diện cho phản ứng đường huyết thấp. Bột nếp vốn là một thực phẩm tăng nhanh đường huyết, thậm chí còn cao hơn cả đường trắng. Ngay cả khi không thêm đường, việc tiêu thụ sản phẩm từ nếp vẫn không có lợi cho kiểm soát đường huyết. Và ngoài đường, còn có tinh bột và chất béo, với các axit béo bão hòa không giúp ích nhiều cho việc kiểm soát lipid máu và trọng lượng.
Thứ năm, nhóm người đặc biệt cần lưu ý khi ăn. Do tinh bột nếp có khả năng làm tăng đường huyết nhanh, người bệnh tiểu đường, huyết áp cao, mỡ máu cao và những ai có ý định giảm cân nên chú ý kiểm soát lượng bánh tròn tiêu thụ, tránh việc đường huyết dao động quá lớn hoặc tăng cân. Trước khi ăn bánh tròn, có thể kết hợp thêm một số thực phẩm ít béo, nhiều chất xơ như nấm hương, tảo bẹ, đậu phụ. Những người có dịch vị ít, sức co bóp dạ dày không tốt, dạ dày kém nên chọn bánh tròn ít chất béo, nấu đến mềm rồi từ từ nhai nuốt. Những ai có dịch vị nhiều thì cần ăn một số rau củ và thực phẩm từ đậu trước, sau đó thêm các thực phẩm chính để no một nửa, rồi mới ăn vừa phải một hai viên bánh tròn. Đặc biệt, khi trẻ em và người lớn tuổi ăn loại thức ăn có độ nhớt cao này, người thân cần chăm sóc để tránh bị nghẹn.
Tóm lại, việc ăn từ ba đến năm viên bánh tròn một cách hợp lý không chỉ phù hợp với không khí mà còn mang lại niềm vui cho ngày lễ, thực hiện được sự cân bằng giữa ẩm thực và sức khỏe.
(Tác giả Vương Yến Lệ là hội viên của Hiệp hội Nhà văn Khoa học Trung Quốc và là chuyên gia dinh dưỡng đăng ký)
