Ngày 26 tháng 3 năm 1953,
vaccine miễn dịch bệnh bại liệt đầu tiên được chế tạo thành công
Bệnh bại liệt, thường được gọi là bệnh liệt tay chân trẻ em, là một căn bệnh do virus xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương và tấn công tế bào thần kinh vận động. Virus này có thể khiến các cơ liên quan mất điều khiển thần kinh, dẫn đến teo cơ, đặc biệt ảnh hưởng đến nhóm trẻ em từ 1 đến 6 tuổi. Ngay cả khi những người sống sót vẫn sống sót, họ thường mang theo khuyết tật suốt đời. Bệnh bại liệt gây ra nỗi sợ hãi không chỉ vì những hậu quả nghiêm trọng mà nó gây ra, mà còn do tính chất tiềm ẩn trước khi phát bệnh của nó. Ở giai đoạn đầu của bệnh, bệnh nhân thường chỉ biểu hiện các triệu chứng giống như cảm lạnh thông thường, dễ khiến cha mẹ nhầm lẫn và áp dụng các biện pháp điều trị cảm lạnh. Tuy nhiên, khi sốt giảm, một số bệnh nhân có thể đột nhiên xảy ra liệt chân tay, những trường hợp nghiêm trọng thậm chí có thể ảnh hưởng đến cơ hô hấp, dẫn đến bi kịch ngạt thở và cái chết.
Vào ngày 26 tháng 3 năm 1953, bác sĩ Jonas Salk, nhà nghiên cứu bệnh lý tại Đại học Pittsburgh, Hoa Kỳ, đã thành công trong việc phát triển một loại vaccine mới phòng chống bệnh bại liệt. Gần một triệu trẻ em trên toàn cầu đã tham gia vào thử nghiệm vaccine bại liệt, cung cấp cho thế hệ sau các phương pháp bảo vệ cơ bản và hiệu quả chống lại bệnh bại liệt.
Thành công trong thử nghiệm vaccine mới
Năm 1916, New York, Hoa Kỳ lần đầu tiên gặp phải đại dịch bại liệt, hơn 9000 người mắc bệnh, trong đó phần lớn là trẻ em. Sau đó, số lượng bệnh nhân không ngừng gia tăng. Đến năm 1952, số ca bệnh được báo cáo ở Hoa Kỳ đã tăng vọt lên 57.628 ca, bệnh bại liệt trở thành một mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng ở Mỹ sau Thế chiến II, nỗi sợ hãi của người dân chỉ đứng sau chiến tranh hạt nhân. Do thiếu các phương pháp điều trị hiệu quả, mọi người đang khao khát sự phát triển của vaccine bại liệt.
Năm 1938, một bệnh nhân bại liệt nổi tiếng, tổng thống Hoa Kỳ Franklin D. Roosevelt, đã tự mình khởi xướng và thành lập Quỹ Bại Liệt Quốc Gia để cứu chữa bệnh nhân và tài trợ cho nghiên cứu vaccine.
Năm 1947, Jonas Salk tại Đại học Pittsburgh bắt đầu nghiên cứu vaccine bại liệt. Ông đã đề xuất một quan điểm đổi mới: sử dụng virus sống có những rủi ro lớn, nhưng nên khám phá khả năng giữ lại khả năng gây phản ứng miễn dịch khi virus bị bất hoạt. Quan điểm này khi đó được coi là không chính thống, vì các vaccine truyền thống đều được chế tạo từ virus đã giảm độc lực, Salk vì vậy đã nhận nhiều sự nghi ngờ và phản đối từ đồng nghiệp.
Tuy nhiên, Salk đã không từ bỏ. Năm 1952, ông đã thành công trong việc nghiên cứu một phương pháp mới, sử dụng formaldehyd để vô hoạt hóa virus bại liệt nuôi cấy trong tế bào thần kinh khỉ. Mặc dù virus hoàn toàn mất hoạt tính, nhưng tiêm vào cơ thể vẫn kích thích được phản ứng miễn dịch và tạo ra khả năng miễn dịch. Sau một loạt thử nghiệm gian nan, Salk cuối cùng đã giành được sự tín nhiệm và hỗ trợ của công chúng.
Với sự nỗ lực không ngừng của Salk và sự hỗ trợ từ các chính phủ trên thế giới, vaccine này đã được phổ biến rộng rãi, dịch bệnh bại liệt nhanh chóng được kiểm soát.
Vaccine “ngon nhất” của Trung Quốc trước đây
Tại Trung Quốc, bệnh bại liệt có thể không được nhiều người biết đến, nhưng khi nhắc đến “vaccine viên đường”, hầu như không ai không biết đến nó, được coi là “người bảo vệ sức khỏe ngọt ngào”. Viên đường nhỏ với vị ngọt ngào, dễ chịu là vaccine hiệu quả phòng ngừa bệnh bại liệt.
Chính viên đường nhỏ tưởng chừng không đáng chú ý này đã đóng vai trò then chốt trong quá trình phòng ngừa và kiểm soát bệnh bại liệt ở Trung Quốc, đáng kể giảm tỷ lệ mắc bệnh, tạo nền tảng vững chắc cho việc tiêu diệt bệnh bại liệt. Năm 1958, giáo sư Gu Fangzhou, được mệnh danh là “cha đẻ của viên đường”, đã thành công trong việc phân lập virus bại liệt, cung cấp cơ sở khoa học cho Trung Quốc để xây dựng chiến lược miễn dịch.
Năm 1959, trong chuyến khảo sát tại Liên Xô, đối mặt với tranh cãi công nghệ giữa “vaccine chết” và “vaccine sống”, ông đã quyết định rằng Trung Quốc nên chọn con đường công nghệ vaccine sống. Vào tháng 12 năm 1959, Viện Hàn lâm Khoa học Y tế Trung Quốc và Viện Nghiên cứu Chế phẩm Sinh học của Bộ Y tế đã hợp tác thành lập Nhóm Nghiên cứu Vaccine Bại Liệt, giáo sư Gu Fangzhou giữ chức trưởng nhóm. Thực tế đã chứng minh rằng phán đoán của Gu Fangzhou lúc đó là đúng, vào năm 1960, lô vaccine bại liệt sống đầu tiên của Trung Quốc đã thành công thử nghiệm, đánh dấu cuộc chiến tiêu diệt bại liệt ở Trung Quốc chính thức bắt đầu. Cùng năm tháng 12, 5 triệu mũi vaccine đã được triển khai tại 11 thành phố trên toàn quốc.
Tuy nhiên, một thách thức mới đã đến, làm thế nào để phát triển một dạng vaccine vừa thuận tiện trong vận chuyển vừa được trẻ em yêu thích? Sau hơn một năm nỗ lực không mệt mỏi, nhóm của Gu Fangzhou đã thành công trong việc phát triển vaccine viên đường và đã vượt qua các bài kiểm tra khoa học nghiêm ngặt. Rất nhanh chóng, vaccine đổi mới này đã được phổ biến rộng rãi trên toàn quốc.
Vào đầu thế kỷ 21, vào năm 2000, tại buổi lễ ký cam kết “Báo cáo xác minh việc loại bỏ bệnh bại liệt của Trung Quốc” do Bộ Y tế tổ chức, Gu Fangzhou, 74 tuổi, đã đại diện ký tên, đánh dấu Trung Quốc chính thức trở thành quốc gia không có bệnh bại liệt.
Đáng lưu ý là, khi nghiên cứu khoa học ngày càng sâu, các chuyên gia đã phát hiện ra rằng vaccine viên đường truyền thống (tOPV) bao gồm 3 huyết thanh, trong đó thành phần loại II có thể gây ra các ca mắc virus bại liệt do vaccine, có một số rủi ro nhất định. Vì vậy, hiện tại vaccine viên đường bệnh bại liệt đã ngừng sử dụng, thay thế là các dạng vaccine an toàn và hiệu quả hơn.
Nguồn tham khảo: Khoa học phổ thông Trung Quốc, “Nhân dân Nhật báo” & “Lịch sử y học hiện đại Trung Quốc”
