Tác giả: Tiêu Hằng Quân
Bệnh viện phụ thuộc Đại học Trung Sơn
Bác sĩ chính
Xem xét: Vương Đao
Bệnh viện Đồng Tế thuộc Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc
Bác sĩ chính
Hình 1 Hình ảnh bản quyền, không cho phép sao chép
“Bụng bia” là vấn đề thường gặp của nhiều nam giới trung niên. Tại sao nam giới ở tuổi trung niên lại dễ tăng cân như vậy? Theo nhận thức phổ biến, chúng ta thường nghĩ rằng điều này liên quan đến áp lực sống lớn, chế độ ăn uống không đều đặn, giấc ngủ không tốt và thiếu vận động. Tuy nhiên, ngoài những yếu tố này, béo phì thực sự còn liên quan mật thiết đến nội tiết tố nam – testosterone trong cơ thể nam giới.
Testosterone là thành phần chính của hormone nam, cũng là hormone giới tính quan trọng nhất trong cơ thể. Cả nam và nữ đều có thể sản xuất testosterone, nhưng mức testosterone ở nam giới thường cao hơn nhiều so với nữ giới.
Chức năng chính của testosterone là thúc đẩy sự xuất hiện của các đặc điểm nam giới và có ý nghĩa quan trọng đối với sự sản sinh và chức năng của tinh trùng.
Có nghiên cứu chỉ ra rằng testosterone có tác dụng tích cực trong việc tăng cường cơ bắp cho nam giới và bảo vệ sức khỏe cơ thể như kiểm soát đường huyết, ngăn ngừa bệnh tim mạch não, phân bố mỡ, chống nhiễm trùng và ngăn ngừa bệnh Alzheimer.
I. Mối quan hệ tương hỗ giữa mức testosterone và trọng lượng cơ thể nam giới
Hình 2 Hình ảnh bản quyền, không cho phép sao chép
Nói chung, mức testosterone giảm sẽ dẫn đến tăng trọng lượng cơ thể ở nam giới, nhưng mối quan hệ này không phải là cố định mà còn liên quan đến các giai đoạn tuổi khác nhau.
Trong giai đoạn phát triển thanh thiếu niên, nếu mức testosterone của nam giới giảm, một số thanh thiếu niên sẽ trở nên gầy hơn và giảm trọng lượng do khối lượng cơ kém và mật độ xương giảm. Tuy nhiên, mức testosterone thấp cũng dễ dẫn đến việc tích tụ mỡ, do đó một số thanh thiếu niên có thể xuất hiện béo phì cùng với khối lượng cơ và mật độ xương thấp, trở thành “người béo yếu”.
Trong thời kỳ trung niên và cao niên, theo độ tuổi, mức testosterone trong cơ thể nam giới dần dần giảm xuống. Khi testosterone giảm đến một mức nhất định, nó cũng có thể dẫn đến tăng mô mỡ, đặc biệt là mỡ nội tạng, làm cho cơ thể trở nên không nhạy cảm với leptin, dẫn đến kháng leptin, khiến leptin không thể phát huy vai trò kìm hãm tổng hợp mỡ và thúc đẩy phân giải mỡ.
Nói cách khác, mức testosterone giảm sẽ dẫn đến kháng leptin, từ đó làm tăng béo phì. Ngoài ra, béo phì cũng sẽ dẫn đến giảm mức testosterone, và cả hai có mối quan hệ tương hỗ.
II. Testosterone ảnh hưởng đến trọng lượng cơ thể nam giới như thế nào
Hình 3 Hình ảnh bản quyền, không cho phép sao chép
Testosterone chủ yếu ảnh hưởng đến trọng lượng cơ thể nam giới thông qua ba hoạt động sinh lý: tăng mật độ xương, thúc đẩy sự phát triển cơ bắp và giảm hàm lượng mỡ trong cơ thể.
1. Tăng mật độ xương
Cơ chế mà androgen tác động đến hệ thống xương hiện vẫn chưa rõ ràng, nhưng ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy testosterone có vai trò quan trọng trong việc duy trì mật độ xương của cơ thể.
Trong giai đoạn phát triển thanh thiếu niên, mức testosterone trong cơ thể nam giới tăng lên. Dưới tác động của testosterone, chiều cao của nam giới tăng nhanh, đồng thời tác động của testosterone đến việc lắng đọng muối canxi xuất hiện, làm cho xương của nam thanh thiếu niên trở nên rắn chắc. Lúc này, xương của nam giới sẽ trở nên khỏe mạnh, và trọng lượng cơ thể cũng tăng lên. Nhưng nếu mức testosterone giảm, sẽ dẫn đến giảm khối lượng xương, dễ dàng dẫn đến loãng xương, tăng nguy cơ gãy xương.
2. Thúc đẩy sự phát triển cơ bắp
Testosterone cũng có thể thúc đẩy tăng khối lượng cơ bắp, làm cho cơ bắp của nam thanh thiếu niên trở nên phát triển và trọng lượng cơ thể cũng tự nhiên tăng lên. Điều này cũng giải thích tại sao các chế phẩm testosterone có thể được sử dụng như “chất kích thích”. Trong lịch sử thể thao thế giới, đã nhiều lần xuất hiện bê bối “chất kích thích”, nhiều vận động viên đã sử dụng chế phẩm testosterone để tăng khối lượng cơ và nồng độ hemoglobin, từ đó nâng cao sức bền.
3. Giảm hàm lượng mỡ trong cơ thể
Nhiều nghiên cứu dịch tễ học cho thấy, mức testosterone có mối quan hệ tỷ lệ nghịch rõ rệt với mức độ béo phì. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng testosterone làm tăng sự phân giải mỡ được kích thích bởi norepinephrine, và cơ chế này có thể liên quan đến sự gia tăng số lượng thụ thể beta-adrenergic. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng, ở những con chuột thiếu thụ thể androgen, khả năng phân giải mỡ do androgen gây ra là nguyên nhân chính dẫn đến tăng mỡ nội tạng và béo phì muộn.
Nói tóm lại, testosterone có thể ảnh hưởng đến quá trình sản sinh mỡ bằng cách ức chế quá trình phân hóa và hình thành tế bào mỡ mới. Nếu thiếu testosterone, sẽ thúc đẩy sự phát triển của tế bào mỡ, dẫn đến tăng trọng lượng.
III. Ba yếu tố ảnh hưởng đến sự bài tiết testosterone
Cuối cùng, chúng ta hãy tìm hiểu về một số nguyên nhân phổ biến làm giảm sự bài tiết testosterone.
Đầu tiên là sự gia tăng tuổi tác. Mức testosterone của nam giới bắt đầu tự nhiên giảm sau tuổi 30, giảm 1% đến 2% mỗi năm sau tuổi 40, đó là một hiện tượng sinh lý bình thường.
Thứ hai là béo phì. Béo phì sẽ làm tăng hoạt tính của enzyme aromatase trong cơ thể nam giới, enzyme này có thể thúc đẩy sự chuyển đổi testosterone thành estrogen, từ đó làm giảm mức testosterone. Đồng thời, quá trình này sẽ ức chế chức năng của trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến sinh dục, dẫn đến giảm sự bài tiết testosterone.
Thói quen sống không lành mạnh cũng là một yếu tố, chẳng hạn như thiếu ngủ, áp lực quá lớn và thiếu vi lượng (như kẽm, vitamin D), tất cả đều ảnh hưởng đến quá trình sản sinh testosterone.
Cuối cùng là việc sử dụng sai thuốc testosterone. Từ thời kỳ La Mã, con người đã nghiên cứu về tác dụng sinh lý của testosterone. Đến thế kỷ 20, testosterone mới được chiết xuất và trong thời kỳ Thế chiến thứ hai đã được sử dụng như một chế phẩm tiêm. Với sự nghiên cứu sâu hơn về chức năng của testosterone, tình trạng lạm dụng testosterone trở nên nghiêm trọng.
Nếu không uống thuốc dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, có thể không chỉ làm trầm trọng thêm vấn đề testosterone thấp mà còn dẫn đến các phản ứng phụ khác, như teo tinh hoàn, rối loạn chức năng sản sinh và hoạt động của tinh trùng, cùng chứng rối loạn chức năng tuyến tiền liệt.
Testosterone có chức năng sinh lý rộng rãi, đặc biệt đối với nam giới, nó gắn liền với sự phát triển của nam giới từ thai kỳ đến tuổi già.
Nếu bạn đã bước vào độ tuổi trung niên, từ 40 đến 50 tuổi, và xuất hiện các triệu chứng như dễ mệt mỏi, thường xuyên buồn ngủ vào ban ngày, teo cơ, rối loạn giấc ngủ, béo bụng, rụng tóc và các triệu chứng như trầm cảm, lo âu, bạn có thể đến bệnh viện để kiểm tra sức khỏe toàn diện và kiểm tra mức hormone, tìm kiếm ý kiến và đề xuất của bác sĩ chuyên gia, không tự tiện sử dụng thuốc hormone.
Tài liệu tham khảo
[1] Tôn Đao, Phùng Băng, Trần Tĩnh. Thời kỳ mãn kinh vui vẻ: Bạn có thể sống một cuộc sống tuyệt vời hơn. Bắc Kinh: Nhà xuất bản Dân số Trung Quốc, 2019.
[2] Đào Tuấn. Tiến trình nghiên cứu về testosterone và hội chứng rối loạn lipid máu, rối loạn chuyển hóa năng lượng và béo phì. Tạp chí Vi tuần hoàn học, 2022, 32(1): 76-79, 86.
