Tác giả: Trần Văn
Kiểm duyệt: Bác sĩ trưởng Trác Chí Quân, Bệnh viện nhân dân thứ năm, Đại học Phúc Đán
Năm 2022 định trước là một năm không “an phận” – trước sự lặp lại của đại dịch COVID-19, giờ đây lại có sự bùng phát của bệnh đậu khỉ, khiến mọi người bối rối.
Theo Tân Hoa Xã, Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới Tedros Adhanom Ghebreyesus đã tuyên bố vào ngày 23 rằng, dịch bệnh đậu khỉ đang lây lan ở 75 quốc gia và khu vực đã trở thành “sự kiện y tế công cộng khẩn cấp quốc tế”. Đây là cảnh báo ở mức cao nhất mà tổ chức này đưa ra cho các sự kiện y tế công cộng khẩn cấp trên toàn cầu, đồng nghĩa với việc hiện tại cả đại dịch COVID-19 và dịch bệnh đậu khỉ đều ở mức cảnh báo này.
Vậy đậu khỉ là gì?
Đậu khỉ là một bệnh truyền nhiễm do virus đậu khỉ gây ra, có thể lây lan giữa người và động vật, và có khả năng lây truyền thứ cấp giữa người với người. Virus này được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1958 trong một quần thể khỉ được sử dụng cho nghiên cứu, vì vậy được gọi là đậu khỉ. Trường hợp nhiễm đậu khỉ đầu tiên ở con người được phát hiện vào năm 1958. Bệnh đậu khỉ phổ biến ở Congo, Trung Phi và Tây Phi.
Triệu chứng khi con người mắc bệnh đậu khỉ tương tự như bệnh đậu mùa. Các triệu chứng đậu khỉ thường kéo dài từ 14 đến 21 ngày. Người bệnh sẽ xuất hiện triệu chứng sốt, đau đầu dữ dội, sưng hạch bạch huyết, đau lưng, đau cơ và mệt mỏi. Khi bệnh phát triển, số lượng tổn thương có thể từ vài cái đến hàng ngàn cái, dần dần ảnh hưởng đến niêm mạc miệng, bộ phận sinh dục và kết mạc (mí mắt), cũng như giác mạc (mắt).
Tuy nhiên, hai bệnh này không hoàn toàn giống nhau. Đầu tiên, khả năng lây lan của đậu khỉ yếu hơn rất nhiều so với virus đậu mùa. Thứ hai, về triệu chứng, sau khi nhiễm virus đậu khỉ, bệnh nhân có thể gặp phải triệu chứng bệnh hạch bạch huyết nghiêm trọng, nhưng khi nhiễm đậu mùa hoặc thủy đậu, bệnh nhân không có triệu chứng này. Do đó, triệu chứng này trở thành cách quan trọng để phân biệt hai loại virus. Cuối cùng, chúng ta đã tìm ra cách ứng phó với bệnh đậu mùa, nhưng vẫn chưa có biện pháp nào cho đậu khỉ.
Hiện tại, bệnh đậu khỉ không có phương pháp điều trị đặc hiệu, chỉ có thể cô lập bệnh nhân càng nhiều càng tốt, ngăn ngừa tổn thương da và nhiễm trùng thứ phát. Tuy nhiên, đậu khỉ không phải là bệnh không chữa trị. Đậu khỉ được coi là căn bệnh tự giới hạn, có nghĩa là nó không cần điều trị, người bệnh thường sẽ hồi phục trong vòng 2 đến 4 tuần sau khi mắc bệnh.
Nhìn chung, đậu khỉ dường như không phải là một bệnh lý quá nghiêm trọng, nhưng tại sao lần này lại được xác định là “sự kiện y tế công cộng khẩn cấp quốc tế”?
Đầu tiên, dịch bệnh đậu khỉ lần này có phạm vi ảnh hưởng rộng hơn so với trước đây, đã nhanh chóng lan ra nhiều quốc gia trước đây chưa từng xuất hiện ca bệnh. Đến nay, đã có 75 quốc gia và khu vực báo cáo hơn 16.000 ca bệnh, trong đó có 5 ca tử vong. Điều này chưa từng có tiền lệ trước đây. Trước đây, phần lớn các ca bệnh nằm ở Congo (Cộng hòa Dân chủ Congo), Congo (Cộng hòa), Trung Phi, Nigeria, Cameroon và các quốc gia châu Phi khác.
Thứ hai, dịch bệnh đậu khỉ lần này đã đạt tiêu chuẩn để được tuyên bố là “sự kiện y tế công cộng khẩn cấp quốc tế” theo quy định của Điều lệ Y tế Quốc tế – tình hình sự kiện hiện tại nghiêm trọng và đột ngột; ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng vượt ra ngoài biên giới của các quốc gia bị ảnh hưởng; và có thể cần phải có hành động quốc tế ngay lập tức.
Thứ ba, hiện nay hiểu biết khoa học của chúng ta về đậu khỉ, sự vận động và thông tin liên quan vẫn chưa đầy đủ. Mặc dù bây giờ nói rằng đã quá muộn để phòng ngừa trước, nhưng vào lúc này việc nâng cao cảnh giác vẫn rất cần thiết.
Cuối cùng, việc lây lan quốc tế của bệnh đậu khỉ chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta, chẳng hạn như các chuyến bay quốc tế, hàng hóa, v.v.
Mặc dù tình hình nghiêm trọng, chúng ta cũng không cần quá lo lắng.
Theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới, hiện nay chỉ có khu vực châu Âu là vùng có nguy cơ cao về bệnh đậu khỉ, các khu vực khác vẫn thuộc mức nguy cơ trung bình. Theo WHO, các nghiên cứu quan sát cho thấy tiêm vaccine đậu mùa có hiệu quả khoảng 85% trong việc ngăn ngừa bệnh đậu khỉ. Những người đã tiêm vaccine đậu mùa trước đây có thể giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh do virus đậu khỉ gây ra. Chúng ta cũng có số lượng vaccine đậu mùa “Điện Tân” được sản xuất hàng năm như là nguồn dự trữ.
Về phòng ngừa, chất tẩy rửa thông thường trong nhà có thể tiêu diệt virus đậu khỉ. Đồng thời, chúng ta cũng nên tránh tiếp xúc với động vật có khả năng mang virus. Nếu tiếp xúc với người hoặc động vật đã nhiễm bệnh, nên rửa tay bằng xà phòng hoặc sử dụng dung dịch sát khuẩn có chứa cồn, và khuyến nghị mặc thiết bị bảo hộ khi chăm sóc bệnh nhân. Cuối cùng, chúng ta không nên vì một phút bốc đồng mà ăn thịt động vật hoang dã hoặc đi du lịch đến những khu vực có xảy ra lây nhiễm virus đậu khỉ.
Mặc dù tình hình hiện nay vẫn căng thẳng, ngay cả với những khó khăn khó tưởng tượng, nhưng những khó khăn này không phải là không có giải pháp. Chúng ta vẫn phải giữ bình tĩnh và thực hiện các biện pháp bảo vệ.
Bài viết do Khoa học phổ thông Trung Quốc – Chương trình phát triển sáng tạo sản xuất.
