Đánh giá chuyên gia: Phùng Quốc Cầu, Phó Giám đốc Bác sĩ Trung tâm Y tế số 4, Bệnh viện Quân y Trung Quốc
Mỗi khi mùa thu đông tới, chủ đề về “đau khớp” lại được nhắc đến nhiều lần. Các bậc trưởng bối thường khuyên nhủ: “Trời lạnh không mặc quần thu, già rồi sẽ bị ‘đau khớp’!” Họ cho rằng, khi còn trẻ không mặc quần thu, khớp bị lạnh, về già sẽ bị đau đầu gối. Sự thật có phải như vậy không?
“Đau khớp” thực sự là gì?
“Đau khớp” không phải là thuật ngữ y học, nó thường chỉ đến “thoái hóa khớp gối”.
Đây là một bệnh mãn tính do thoái hóa và tổn thương sụn khớp gây ra. Điển hình với các triệu chứng như đau khớp, cứng khớp, hạn chế hoạt động, đặc biệt là khi ở môi trường lạnh ẩm, vì vậy nó được gọi một cách hình ảnh là “đau khớp”.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, nghiên cứu y học cho thấy yếu tố nguy cơ chính của thoái hóa khớp không liên quan nhiều đến nhiệt độ
mà bị ảnh hưởng bởi các yếu tố sau:
1. Tuổi tác: Do sụn dần thoái hóa theo độ tuổi tăng, nên thoái hóa khớp chủ yếu xảy ra ở người trung niên và người lớn tuổi.
2. Cân nặng: Béo phì có thể làm tăng gánh nặng lên khớp gối, làm tăng tốc độ hao mòn sụn.
3. Yếu tố di truyền: Tỷ lệ mắc bệnh thoái hóa khớp thường cao trong một số gia đình, có thể liên quan đến gen.
4. Chấn thương khớp: Những người làm nghề lao động nặng, thường xuyên tham gia thể thao cường độ cao, hoặc có tiền sử chấn thương khớp gối, dễ mắc bệnh viêm khớp.
Từ các yếu tố trên, có thể thấy rằng “đau khớp” không liên quan trực tiếp đến việc không mặc quần thu. Nói cách khác, không mặc quần thu sẽ không gây ra thoái hóa khớp, nhưng môi trường lạnh có thể làm nặng thêm các vấn đề khớp đã có, khiến người bệnh cảm thấy khó chịu hơn. Do đó, việc giữ ấm vào mùa thu đông thực sự có thể giảm nhẹ triệu chứng, nhưng không phải là chìa khóa ngăn ngừa thoái hóa khớp.
“Có thực sự hợp lý khi ‘xuân ủ thu đông’ không?
Nói đến việc giữ ấm, không thể không nhắc đến một câu nói cũ – “Xuân ủ thu đông, không bị bệnh tật”. Nghĩa là vào mùa xuân không nên giảm bớt quần áo quá sớm, mùa thu không nên thêm quần áo quá sớm, để cơ thể dần thích nghi với sự thay đổi của nhiệt độ, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh. Liệu câu nói này có cơ sở khoa học không?
“Có lý do nhất định cho việc ‘xuân ủ’
Nhiệt độ mùa xuân ấm dần lên, nhưng sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm lớn, đặc biệt khi không khí lạnh tràn vào, nếu quá sớm bỏ áo khoác dày, rất dễ bị cảm lạnh hoặc nhiễm trùng đường hô hấp. Nghiên cứu cho thấy, sự gia tăng cảm lạnh vào mùa xuân liên quan đến khả năng thích ứng nhiệt độ của cơ thể.
Vì vậy, việc giữ ấm thích hợp vào mùa xuân và chỉ giảm bớt quần áo khi nhiệt độ ổn định là hợp lý.
“Có một lý do riêng cho ‘thu đông’
Lý thuyết về “thu đông” là: cho phép cơ thể tiếp xúc với môi trường mát mẻ một cách thích hợp có thể nâng cao khả năng chịu lạnh và tăng cường miễn dịch. Tuy nhiên, y học hiện đại cho rằng, cách làm này không phù hợp với tất cả mọi người. Đối với những người có thể chất yếu, người bệnh viêm khớp, người mắc bệnh tim mạch, việc “thu đông” có thể làm gia tăng rủi ro sức khỏe. Ví dụ:
1. Người già và trẻ em: Khả năng điều tiết cơ thể yếu, dễ bị cảm lạnh hoặc khởi phát bệnh mãn tính.
2. Người mắc bệnh tim mạch: Nhiệt độ giảm vào mùa thu đông có thể dẫn đến co mạch, gây ra bệnh tim mạch não.
3. Người bệnh viêm khớp: Kích thích lạnh có thể làm đau khớp tăng lên, làm nặng thêm triệu chứng.
Vì vậy, “xuân ủ thu đông” không phải là một quy luật dưỡng sinh phổ quát mà
cần điều chỉnh linh hoạt dựa trên thể trạng cá nhân và thay đổi thời tiết.
Làm thế nào để bảo vệ đầu gối một cách khoa học, tránh xa “đau khớp”?
Nếu không mặc quần thu sẽ không gây ra thoái hóa khớp, vậy chúng ta nên bảo vệ khớp gối như thế nào một cách khoa học? Các gợi ý dưới đây đáng để tham khảo:
1. Kiểm soát cân nặng: Tránh để khớp gối chịu tải quá nặng.
2. Tập thể dục vừa phải: Các bài tập có thấp chỉ số va chạm như bơi lội, đạp xe, yoga, có lợi cho sức khỏe khớp.
3. Lưu ý giữ ấm: Môi trường lạnh có thể làm khớp cứng, người bệnh viêm khớp nên giữ ấm hợp lý.
4. Tránh ngồi xổm lâu: Giảm áp lực không cần thiết lên khớp gối, ngăn ngừa hao mòn quá mức.
5. Chế độ ăn uống cân bằng: Bổ sung đủ canxi, vitamin D, protein,… có lợi cho sức khỏe khớp.
