Bệnh Alzheimer, thường được gọi là chứng mất trí nhớ ở người già, là “cái tẩy” lạnh lùng xóa bỏ ký ức và cảm xúc trong tâm trí. Trong cuộc sống thực tế, bệnh này đến một cách không hề hay biết – người cao tuổi phát hiện ra rằng họ không thể tìm thấy ngôi nhà của mình, thường xuyên quên rằng trên bếp có món ăn đang nấu mà không tắt lửa, thậm chí quên cả tên của chính mình và gia đình… Họ hoàn toàn không nhận thức được điều đó, giống như một đứa trẻ bỗng dưng xuất hiện.
“Báo cáo về bệnh Alzheimer tại Trung Quốc năm 2021” cho thấy, vào năm 2019, số người mắc bệnh Alzheimer và các loại sa sút trí tuệ khác ở nước ta đã vượt quá 13 triệu; tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong cao hơn một chút so với mức trung bình toàn cầu, và dữ liệu liên quan ở phụ nữ cao hơn ở nam giới. Vì bệnh này gây gánh nặng nặng nề cho gia đình và xã hội, nên việc nghiên cứu và phòng ngừa nó là rất quan trọng.
Nguyên nhân
Nguyên nhân gây ra bệnh Alzheimer rất phức tạp. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, trong nhóm bệnh nhân mắc bệnh này, thường có sự tích tụ lớn β-amyloid bên ngoài tế bào não và sự rối loạn của các sợi thần kinh, dấu hiệu điển hình nhất là suy giảm trí nhớ, tiếp theo là suy giảm khả năng hiểu và diễn đạt ngôn ngữ, và sau đó là xuất hiện các triệu chứng về tinh thần, cảm xúc và hành vi. Khi tuổi tác ngày càng cao, khả năng nhận thức suy giảm và các thay đổi sinh lý xảy ra, khiến bệnh nhân gặp khó khăn trong giao tiếp, lời nói trở nên không mạch lạc và cuối cùng là mất khả năng diễn đạt ngôn ngữ.
Điều trị bằng thuốc
1. Chất ức chế acetycholinesterase
Acetylcholine là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng, liên quan đến nhiều hành vi cao cấp như học tập và trí nhớ. Kiểm tra não bộ của bệnh nhân Alzheimer cho thấy có tổn thương nghiêm trọng trong hệ thống cholinergic. Biểu hiện là khả năng phân định bị giảm, rối loạn nhận thức, nếu cho thuốc ức chế acetylcholinesterase sẽ làm giảm triệu chứng. Do đó, phục hồi mức acetylcholine trong não của bệnh nhân trở thành một trong những chiến lược điều trị lâm sàng cho bệnh Alzheimer. Các thuốc ức chế acetylcholinesterase đã được phê duyệt như Donepezil, Rivastigmine, Galantamine là thuốc điều trị hàng đầu cho bệnh Alzheimer nhẹ đến trung bình. Tuy nhiên, những thuốc này trong điều trị lâu dài (trên 6 tháng) cho bệnh nhân nhẹ đến trung bình chỉ có hiệu quả khoảng 50%, thời gian duy trì hiệu quả sau khi ngừng thuốc chỉ từ 1 đến 1,5 năm và không thể đảo ngược các đặc điểm của bệnh.
2. Chất đối kháng thụ thể NMDA
Các neuron quá hoạt động có thể là đặc điểm chính trong giai đoạn đầu của bệnh Alzheimer. Kênh cation NMDA được kiểm soát bởi chất dẫn truyền thần kinh kích thích glutamat có vai trò quan trọng trong việc truyền tải kích thích, tích hợp synapse, học tập và trí nhớ. Memantine là một chất đối kháng NMDA không cạnh tranh với ái lực trung bình thấp, đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt vào năm 2003 để điều trị bệnh Alzheimer trung bình đến nặng, nhằm giảm sự xấu đi của các triệu chứng lâm sàng.
3. Thuốc điều chỉnh cân bằng hệ vi sinh đường ruột
Như Mannitol, có thể làm giảm các sản phẩm chuyển hóa amino acid liên quan, giảm viêm thần kinh, cải thiện chức năng nhận thức, có thể có tác dụng cải thiện triệu chứng cho suy giảm nhận thức nhẹ do Alzheimer gây ra (Tổng hợp ý kiến chuyên gia về việc điều trị suy giảm nhận thức nhẹ do bệnh Alzheimer tại Trung Quốc năm 2021).
Chăm sóc
Bệnh Alzheimer diễn biến chậm, hiệu quả điều trị bằng thuốc kém, gây gánh nặng nặng nề cho xã hội và gia đình, cần chú trọng vào can thiệp chăm sóc tổng thể để nâng cao chất lượng cuộc sống và khả năng nhận thức của bệnh nhân.
Bệnh Alzheimer có quá nhiều đặc điểm cá nhân, cần có các can thiệp chăm sóc tổng thể phù hợp với từng cá nhân. Bệnh nhân Alzheimer thường có khả năng miễn dịch giảm sút, khả năng tự chăm sóc kém; trong công việc chăm sóc cần phòng ngừa các loại nhiễm trùng, chú ý mở cửa sổ thông thoáng định kỳ, thay ga trải giường. Cần xây dựng các kế hoạch can thiệp cụ thể dựa trên sở thích và sở trường của bệnh nhân, như hướng dẫn bệnh nhân vận động tay chân, trao đổi thân mật với bệnh nhân, khuyến khích đọc sách, xem báo, thưởng thức các bộ phim đơn giản… Ngoài ra, cần tạo cho bệnh nhân một môi trường sống thoải mái, yên tĩnh, đảm bảo giấc ngủ đầy đủ; khuyến khích bệnh nhân tham gia các hoạt động thể thao ngoài trời, như thể dục nhịp điệu cho người cao tuổi, nhảy múa tại quảng trường…
Nghiên cứu đã xác nhận rằng, sau một thời gian can thiệp chăm sóc toàn diện, chức năng nhận thức và khả năng sống của nhóm thử nghiệm bệnh nhân Alzheimer cao hơn rõ rệt so với nhóm đối chứng.
Đây là một nhóm người già bị mắc kẹt trong dòng thời gian, bạn có thể nghĩ rằng họ chỉ già đi, nhưng thực tế, họ đang bị bệnh. Khi những điều quen thuộc và những người đã từng yêu thương dần xa rời, ký ức trở nên quý giá hơn bao giờ hết, nhưng những ký ức của họ thì dần biến mất, đó là điều tàn nhẫn nhất… Điều chúng ta có thể làm chỉ là đồng hành và chăm sóc dài lâu. Hy vọng rằng, tình yêu sẽ là phần ký ức cuối cùng biến mất.
