Trong thế giới vi mô của máu con người, hồng cầu là “đội quân vận chuyển” đông đảo nhất, chúng ngày đêm bận rộn, đảm nhận nhiệm vụ then chốt trong việc duy trì sự sống. Thông qua các chỉ số hồng cầu trong xét nghiệm máu, chúng ta có thể nhìn thấy mật mã sức khỏe của cơ thể. Dưới đây, hãy cùng khám phá những bí mật của hồng cầu.
Cấu trúc và chức năng của hồng cầu: “Người giao hàng” năng lượng sống
Hồng cầu, hay còn gọi là huyết cầu đỏ, là một loại tế bào không nhân có hình đĩa lõm đôi. Hình dạng độc đáo này giúp hồng cầu có diện tích bề mặt lớn, thuận tiện cho việc trao đổi khí hiệu quả. Bên trong hồng cầu chứa nhiều hemoglobin, một loại protein có chứa sắt, chính hemoglobin mang lại khả năng vận chuyển oxy và carbon dioxide cho hồng cầu. Tại phổi, hemoglobin kết hợp chặt chẽ với oxy để tạo thành oxyhemoglobin, hồng cầu giống như một “chiếc xe nhỏ” chở đầy oxy, theo vòng tuần hoàn của máu cung cấp oxy cho các mô và tế bào trong cơ thể; khi đến các tế bào mô, oxy được giải phóng ra để cung cấp cho quá trình trao đổi chất của tế bào, còn carbon dioxide do tế bào sản sinh ra sẽ được hồng cầu tiếp nhận, mang trở lại phổi để thải ra ngoài. Ngoài ra, hồng cầu còn tham gia duy trì cân bằng acid-base trong máu, đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định môi trường bên trong cơ thể.
Chỉ số hồng cầu trong xét nghiệm máu: “Đèn tín hiệu” cho tình trạng sức khỏe
Trong xét nghiệm máu, có nhiều chỉ số liên quan đến hồng cầu, chủ yếu bao gồm số lượng hồng cầu, nồng độ hemoglobin, hematocrit, thể tích trung bình của hồng cầu, hàm lượng hemoglobin trung bình trong hồng cầu, nồng độ hemoglobin trung bình trong hồng cầu.
– Số lượng hồng cầu: Phạm vi tham khảo bình thường cho nam giới trưởng thành thường là (4,0 – 5,5) × 10¹²/L, cho nữ giới trưởng thành là (3,5 – 5,0) × 10¹²/L. Khi số lượng hồng cầu cao hơn mức bình thường, có thể là phản ứng bù trừ do cơ thể thiếu oxy, ví dụ như người sống lâu dài ở khu vực cao nguyên, do hàm lượng oxy trong không khí tương đối thấp, cơ thể sẽ tăng số lượng hồng cầu để nâng cao khả năng vận chuyển oxy; cũng có thể do mắc phải các bệnh u tủy giống hồng cầu tăng. Trong khi đó, số lượng hồng cầu thấp hơn mức bình thường thường gặp trong các loại thiếu máu, như thiếu máu do thiếu sắt, thiếu máu to hồng cầu, thiếu máu suy tái, có nghĩa là chức năng tạo máu của cơ thể bị bất thường hoặc hồng cầu bị phá hủy, mất mát quá nhiều.
– Nồng độ hemoglobin: Giá trị bình thường cho nam giới trưởng thành là 120 – 160g/L, cho nữ giới trưởng thành là 110 – 150g/L. Sự thay đổi của nồng độ hemoglobin có liên quan chặt chẽ tới số lượng hồng cầu, thường thì xu hướng tăng giảm của hai chỉ số này là nhất quán, và nó cũng là chỉ số quan trọng để chẩn đoán thiếu máu. Ví dụ, nếu nồng độ hemoglobin thấp hơn mức bình thường, điều này có thể báo hiệu có triệu chứng thiếu máu, bác sĩ sẽ dựa vào các giá trị cụ thể để xác định mức độ nghiêm trọng của thiếu máu.
– Các chỉ số khác: Hematocrit phản ánh tỷ lệ thể tích của hồng cầu trong máu; thể tích trung bình của hồng cầu, hàm lượng hemoglobin trung bình trong hồng cầu và nồng độ hemoglobin trung bình trong hồng cầu đều giúp xác định loại thiếu máu. Ví dụ, trong trường hợp thiếu máu do thiếu sắt, thể tích trung bình của hồng cầu và hàm lượng hemoglobin trung bình thường giảm, trong khi bệnh nhân thiếu máu to hồng cầu thường có thể tích trung bình của hồng cầu tăng lên.
Ảnh hưởng và cách ứng phó với sự bất thường của hồng cầu
Nếu kết quả xét nghiệm máu cho thấy chỉ số hồng cầu bất thường, dù là tăng hay giảm, cũng cần phải chú ý. Khi số lượng hồng cầu hoặc nồng độ hemoglobin quá thấp dẫn đến thiếu máu, cơ thể có thể xuất hiện các triệu chứng như chóng mặt, mệt mỏi, hồi hộp, khó thở, và da dẻ nhợt nhạt. Thiếu máu nặng kéo dài cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng bình thường của các cơ quan trong cơ thể. Trong trường hợp này, người bệnh cần thực hiện thêm các xét nghiệm để xác định nguyên nhân thiếu máu, nếu là thiếu máu do thiếu sắt, có thể cải thiện bằng cách bổ sung sắt và tiêu thụ thực phẩm giàu sắt (như thịt nạc, gan động vật, rau chân vịt); trong khi đó, thiếu máu to hồng cầu cần bổ sung axit folic và vitamin B₁₂. Còn khi số lượng hồng cầu tăng lên, độ nhớt của máu sẽ tăng, dễ hình thành cục máu đông, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, trong trường hợp này có thể cần điều trị nguyên nhân, chẳng hạn như điều trị bệnh nguyên phát hoặc thực hiện phương pháp xả máu.
Hồng cầu là thành phần không thể thiếu của cơ thể con người, số lượng và chức năng của chúng bình thường là rất quan trọng cho các hoạt động sống. Thực hiện xét nghiệm máu định kỳ và quan tâm đến các chỉ số liên quan đến hồng cầu giúp chúng ta phát hiện kịp thời các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn và thực hiện các biện pháp can thiệp khoa học hiệu quả, từ đó củng cố các biện pháp bảo vệ sức khỏe.
