Ông Châu 72 tuổi, là một giáo viên môn Ngữ văn đã nghỉ hưu. Năm ngoái, ông bị đột quỵ gây ra tình trạng liệt nửa người bên trái. Mặc dù ông đã qua khỏi nguy hiểm, nhưng việc đi lại giờ đây phải nhờ vào xe tập đi. Ông Châu vốn là một người vui vẻ, thích nói chuyện và chơi cờ với hàng xóm, nhưng sau cơn đột quỵ, ông trở nên trầm lặng, thậm chí không muốn ra ngoài. Mỗi lần con trai ông, Tiểu Châu, đưa ông đi châm cứu hoặc tập phục hồi chức năng, ông luôn tìm hết lý do để từ chối: “Tôi giờ thế này, ra ngoài chỉ bị người ta cười chê, thà ở nhà còn hơn.” Tiểu Châu rất lo lắng, nên đã đưa ông đến khoa y học tâm thần. Qua việc trò chuyện với Tiểu Châu, tôi biết ông Châu không phải không muốn phục hồi, mà là do cảm giác kỳ thị bệnh tật, sợ ánh mắt của mọi người. Ông từng là một giáo viên chủ chốt trong trường, rất tự trọng, nhưng giờ đây ngay cả việc đi lại cũng cần có người hỗ trợ, điều này khiến ông khó mà chấp nhận.
Bước thứ nhất để phá vỡ kén: Đối diện với cảm xúc, diễn đạt cảm nhận
Cảm xúc buồn bã của ông Châu không chỉ đơn thuần vì khó khăn về thể chất, mà còn có gánh nặng tâm lý. Tôi đã trò chuyện với ông và khuyến khích ông diễn đạt những cảm xúc của mình. Ban đầu, ông không muốn nói nhiều, nhưng dưới sự hướng dẫn kiên nhẫn của tôi và Tiểu Châu, cuối cùng ông đã bày tỏ: “Tôi cảm thấy mình như một kẻ vô dụng, ngay cả việc đi lại cũng không tốt. Khi người khác thấy tôi như vậy, chắc chắn họ sẽ cười chê tôi.”
Chúng tôi không vội vàng phản biện, mà lắng nghe một cách nghiêm túc và nói với ông Châu: “Cảm xúc của bạn là hoàn toàn bình thường, nhiều người cũng phải trải qua giai đoạn như vậy. Nhưng bạn cần biết rằng, bị đột quỵ không phải là lỗi của bạn, phục hồi là một quá trình và chúng tôi đều sẽ cùng bạn vượt qua.” Qua cách này, ông Châu dần nhận ra rằng cảm xúc của mình không phải là điều đáng xấu hổ, mà là điều cần phải được nhìn nhận và chấp nhận.
Bước thứ hai để phá vỡ kén: Chấp nhận bản thân, tự suy ngẫm
Để ông Châu có thể tự chấp nhận bản thân tốt hơn, tôi đã đưa ông tham gia một nhóm tự trợ cho những người đã phục hồi sau đột quỵ. Trong nhóm, ông Châu đã gặp nhiều người cao tuổi có tình trạng tương tự, có người đã phục hồi tốt, có người vẫn đang cố gắng. Một cụ ông đã chia sẻ: “Trước đây tôi cũng cảm thấy xấu hổ, nhưng sau đó tôi đã nghĩ thông suốt, bệnh tật không phải lỗi của tôi, quan trọng là tôi sẽ đối mặt ra sao.” Các thành viên trong nhóm đều chia sẻ kinh nghiệm của mình, sáng sủa và lạc quan, đối mặt tích cực với cuộc sống.
Điều này đã chạm đến tận đáy lòng ông Châu. Ông không còn coi đột quỵ là một sự nhục nhã nữa, mà xem đó là một phần của cuộc sống. Ông tự nhủ: “Tôi đã rất cố gắng, không cần phải phủ nhận bản thân vì ánh mắt của người khác.”
Bước thứ ba để phá vỡ kén: Tự chăm sóc bản thân, học cách tha thứ
Trong thời gian điều trị, tôi khuyến khích ông Châu học cách tự chăm sóc bản thân. Tôi đã đưa ông một cuốn nhật ký, yêu cầu ông ghi lại cảm xúc và những tiến bộ của mình mỗi ngày. Ông Châu đã viết trong nhật ký: “Hôm nay đi bộ 10 phút, mặc dù rất mệt, nhưng tôi đã làm được.” Cách khẳng định bản thân này giúp ông Châu dần buông bỏ những ám ảnh về quá khứ và học cách tha thứ cho chính mình.
Bước thứ tư để phá vỡ kén: Tăng cường sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội
Sự hỗ trợ từ gia đình là động lực quan trọng trong quá trình phục hồi của ông Châu. Tiểu Châu hàng ngày đều đưa cha mình đi dạo, dù chỉ đi vài bước ở cửa nhà, điều đó cũng giúp ông từng bước tự tin hơn: “Hôm nay bác đi vững hơn hôm qua nhiều đấy.” Tiểu Châu đã liên lạc với các đồng nghiệp cũ và bạn bè của ông Châu, thường xuyên mời họ đến nhà thăm chơi. Sự đồng hành và khích lệ từ bạn bè cũ đã giúp ông Châu cảm nhận được sự ấm áp và sức mạnh.
Sự hỗ trợ từ xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong thời gian này. Cộng đồng nơi ông Châu sinh sống có một trung tâm phục hồi chức năng cho người cao tuổi, định kỳ tổ chức các buổi hội thảo và hoạt động phục hồi. Sau vài lần tham gia cùng cha, ông Châu dần hòa nhập với tập thể, thậm chí chủ động chia sẻ kinh nghiệm phục hồi của mình với những người cao tuổi khác. Cựu học sinh của ông, sau khi biết tin, đã tự nguyện thăm hỏi và chăm sóc ông, dành thời gian trò chuyện với ông.
Dần dần, thái độ của ông Châu đã thay đổi. Ông bắt đầu sẵn sàng ra khỏi nhà, chủ động đề nghị muốn tham gia điều trị và nói: “Tôi muốn thử xem, biết đâu sẽ khá hơn.” Thời điểm đó, tôi đã thấy ánh sáng trong đôi mắt ông, đó là sự yêu thương cuộc sống và chấp nhận bản thân.
Trong những năm làm việc tại bệnh viện, tôi đã chứng kiến vô số cuộc chiến đấu giữa bệnh nhân và bệnh tật, và cũng thấu hiểu những khó khăn mà bệnh nhân và gia đình họ phải chịu đựng. Nhiều người cao tuổi vì sự kỳ thị bệnh tật mà không muốn ra khỏi nhà, thậm chí từ chối điều trị. Gánh nặng tâm lý này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả phục hồi, mà còn có thể làm trầm trọng hơn tình trạng bệnh. Tuy nhiên, cảm giác kỳ thị bệnh tật không bao giờ là một pháo đài không thể phá vỡ, mà là lớp sương mờ đang chờ được ánh sáng buổi sớm xuyên qua. Loại bỏ cảm giác kỳ thị bệnh tật, đối với bệnh nhân mà nói, là một cuộc chiến dài và gian khó. Nhưng chỉ cần chúng ta chăm sóc, hỗ trợ và khích lệ họ bằng tất cả sự chân thành, chúng ta nhất định có thể giúp họ vượt qua bóng tối và lấy lại hy vọng và dũng khí trong cuộc sống.
Y tá trưởng khoa y học tâm thần Bệnh viện Nhân dân Thứ Bảy thành phố Ôn Châu, Lâm Tiểu
