Gió xuân nhẹ nhàng thổi, vạn vật hồi sinh, tràn đầy sức sống. Tuy nhiên, trong mùa đẹp đẽ này, một số người lại cảm thấy mệt mỏi, tâm trạng thấp thỏm, thậm chí xuất hiện hiện tượng “ngủ gật vào mùa xuân” và “tình trạng thương xuân”. Liu Huayang, người phụ trách trung tâm cứu trợ tâm lý thành phố Tuyền Châu và là chuyên gia điều trị tâm lý trung cấp quốc gia, nhấn mạnh rằng những triệu chứng này không chỉ là phản ứng về mặt thể chất, mà còn có thể liên quan chặt chẽ đến sức khỏe tâm lý.
Thương xuân:
Biểu hiện của rối loạn cảm xúc theo mùa
Thương xuân thường biểu hiện bằng tâm trạng thấp thỏm, nhiều cảm xúc, mất hứng thú với mọi thứ, thậm chí xuất hiện lo âu, mất ngủ. Cảm xúc này phát sinh một phần liên quan đến sự thay đổi hormone trong cơ thể. Thời gian chiếu sáng vào mùa xuân kéo dài, dẫn đến sự giảm tiết melatonin trong cơ thể, cân bằng các chất truyền dẫn thần kinh như serotonin bị phá vỡ, ảnh hưởng đến sự ổn định của cảm xúc.
Liu Huayang cho biết, thương xuân thuộc về rối loạn cảm xúc theo mùa trong tâm lý học, và sự biến động cảm xúc này thường thấy trong mùa xuân, đặc biệt là khi đối mặt với áp lực cuộc sống hoặc vấn đề về tình cảm. Ví dụ, một số người vốn nhạy cảm trong tính cách, khi chứng kiến cảnh sắc mùa xuân với hoa nở, cỏ mọc, dễ dàng sản sinh ra cảm xúc về sự vô thường của cuộc sống.
Đặc biệt là những người có tâm tư nhạy cảm, tình cảm phong phú, dễ dàng bị cuốn vào nỗi buồn thương xuân và không thể thoát ra. Ví dụ, những nhà thơ cổ đại thường bày tỏ nỗi thương xuân qua thơ ca, “Hoa rơi hoa bay bay khắp trời, ai thương cho sự tiêu tan của sắc đẹp”, sống động miêu tả nỗi buồn về dòng thời gian trôi qua, cái đẹp dễ tan biến. Nếu cảm xúc thương xuân kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống thường ngày, nên tìm sự trợ giúp tâm lý kịp thời.
Ngủ gật vào mùa xuân:
Tín hiệu sinh lý và tâm lý kết hợp
“Ngủ gật vào mùa xuân là phản ứng sinh lý và tâm lý phổ biến trong mùa xuân, thường biểu hiện bằng sự mệt mỏi ban ngày, buồn ngủ, không tập trung, hiệu suất công việc giảm.” Liu Huayang nói, từ góc độ sinh lý, khi nhiệt độ ấm dần, quá trình trao đổi chất của cơ thể trở nên hoạt động mạnh, các mạch máu bề mặt giãn nở, nhiều máu chảy về bề mặt cơ thể, làm giảm lượng máu cung cấp cho não, dẫn đến việc người dễ cảm thấy buồn ngủ, mệt mỏi, khó tập trung. Nhưng tình trạng ngủ gật không chỉ biểu hiện sự mệt mỏi của cơ thể, mà còn có thể phản ánh trạng thái tâm lý của chúng ta, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tâm trạng.
Khi tình trạng ngủ gật kéo dài, có thể ảnh hưởng đến cảm xúc và chức năng nhận thức của con người. Cảm xúc có thể trở nên thấp thỏm, bực bội, tinh thần uể oải, không thể tập trung, hiệu suất làm việc và học tập giảm mạnh, và nếu trạng thái này kéo dài sẽ có thể dẫn đến lo âu, trầm cảm và cảm xúc tiêu cực khác.
Ví dụ, một số học sinh và nhân viên văn phòng vì ngủ gật mà ảnh hưởng đến kết quả học tập, công việc, thường xuyên mắc lỗi và bị chỉ trích, điều này chắc chắn sẽ tăng thêm gánh nặng tâm lý của họ, dẫn đến chồng chất cảm xúc tiêu cực, gây ra hoài nghi và áp lực lên bản thân, hình thành vòng lặp xấu, làm gia tăng gánh nặng tâm lý.
Đối phó:
Tăng cường hoạt động ngoài trời nhẹ nhàng
Dù là ngủ gật hay thương xuân, nếu không được chú ý và can thiệp đều có thể gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe tâm lý của chúng ta. Vậy chúng ta nên đối phó như thế nào?
Duy trì thói quen sinh hoạt đều đặn. Đầu tiên, duy trì thói quen sinh hoạt đều đặn là rất quan trọng. Đừng thức khuya, đảm bảo đủ giấc ngủ mỗi ngày, đi ngủ sớm và dậy sớm, để cơ thể có đủ thời gian nghỉ ngơi và hồi phục nhằm thích ứng tốt hơn với sự thay đổi của mùa. Các chuyên gia giáo dục, tâm lý học và y học đã có nghiên cứu đồng thuận, yêu cầu thời gian ngủ cần thiết như sau: học sinh tiểu học 10 tiếng, học sinh trung học cơ sở 9 tiếng, học sinh trung học phổ thông 8 tiếng. Các nghiên cứu cho thấy thời gian ngủ trưa tốt nhất là 20 phút.
Chế độ ăn uống hợp lý. Chế độ ăn uống ba bữa phải đảm bảo cân bằng dinh dưỡng và đa dạng, bao gồm thực phẩm giàu vitamin, protein chất lượng cao, khoáng chất và chất xơ. Nên tránh thực phẩm có đường cao, nhiều chất béo, cay và kích thích; bữa tối không nên ăn quá muộn hoặc quá no, tránh thực phẩm quá ngọt, vì hormone tăng trưởng và đường huyết có mối quan hệ mật thiết; nhận được protein chất lượng cao càng sớm càng tốt trong khoảng thời gian 4-6 tiếng trước khi ngủ, tránh tăng gánh nặng cho dạ dày, ảnh hưởng đến giấc ngủ và làm gia tăng cảm giác mệt mỏi.
Tập thể dục vừa phải. Mùa xuân trời nắng đẹp, nên gia tăng hoạt động ngoài trời, tiếp xúc với ánh sáng mặt trời là phương pháp hiệu quả để cải thiện trạng thái tinh thần và nâng cao chỉ số IQ. Có thể chọn các hình thức tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, chạy chậm, yoga, leo núi.
Điều chỉnh tâm lý. Học cách tự điều chỉnh cảm xúc của bản thân, khi xuất hiện cảm xúc tiêu cực, nên học cách đối mặt và chấp nhận chúng, thay vì chỉ áp lực chúng. Ngoài ra, duy trì tâm thế lạc quan và chú ý đến những điều tốt đẹp trong cuộc sống cũng có thể hiệu quả trong việc đẩy lùi ảnh hưởng của cảm xúc thương xuân.
Mùa xuân là giai đoạn cao điểm của các vấn đề tâm lý, đặc biệt là đối với những nhóm có xu hướng trầm cảm, lo âu, cần đặc biệt chú ý đến sự biến đổi cảm xúc của bản thân. Nếu triệu chứng ngủ gật hoặc thương xuân nghiêm trọng, nên tìm sự trợ giúp từ các chuyên gia tâm lý kịp thời là rất cần thiết.
