Trong 2 năm qua, do ảnh hưởng của dịch bệnh và nhiều yếu tố khác, tại các cuộc gọi đường dây nóng và phòng khám luôn có người đến hỏi về vấn đề “Người lớn, trẻ em không yên tâm, bản thân lo lắng không muốn sống”. Là một bác sĩ chuyên khoa tâm thần, tôi nhận thấy rằng, từ số lượng bệnh nhân đến khám cho đến độ tuổi của người bệnh, và từ dữ liệu thống kê lớn, trạng thái tinh thần của người dân ở nhiều độ tuổi và tầng lớp xã hội đang gặp nhiều rối loạn tâm lý. Tỷ lệ mắc, tỷ lệ tái phát và tỷ lệ tàn tật của một số bệnh tâm thần không ngừng tăng, gây gánh nặng nặng nề cho cá nhân, gia đình và xã hội. Vậy,
Làm thế nào để phòng ngừa và điều trị bệnh tâm thần?
Phòng ngừa và điều trị bệnh tâm thần được chia thành 3 cấp độ
01 Phòng ngừa cấp 1
Phòng ngừa cấp 1 là thông qua việc loại bỏ hoặc giảm thiểu nguyên nhân hoặc yếu tố gây bệnh để ngăn chặn hoặc giảm thiểu sự phát sinh rối loạn tâm thần.
Mục tiêu của phòng ngừa cấp 1
: là giảm tỷ lệ mắc bệnh tâm thần; đây là biện pháp phòng ngừa chủ động và tích cực nhất.
Các biện pháp thực hiện
: là từ ba mặt sinh học – tâm lý – xã hội, thực hiện: nâng cao sức khỏe sinh sản, cải thiện dinh dưỡng, hình thành lối sống lành mạnh, phương pháp làm việc hoặc học tập khoa học, nuôi dưỡng phẩm chất tâm lý tốt, xây dựng không khí gia đình ổn định tốt, tăng cường mạng lưới hỗ trợ cộng đồng, tạo môi trường xã hội lành mạnh về sức khỏe tâm thần, giảm thiểu tác hại của chất gây nghiện, ngăn ngừa bạo lực, can thiệp tâm lý sau thảm họa, thực hiện giáo dục sức khỏe, v.v.
02 Phòng ngừa cấp 2
Phòng ngừa cấp 2 là thông qua phát hiện sớm, chẩn đoán sớm, điều trị sớm để kiểm soát bệnh, giảm thiểu tác hại. Trọng tâm là “Ba sớm”.
Mục tiêu của phòng ngừa cấp 2
: là giảm thiểu tác hại do bệnh tâm thần gây ra.
Các biện pháp thực hiện
: thiết lập mạng lưới dịch vụ phòng ngừa và điều trị sức khỏe tâm thần dựa vào các cơ sở chuyên môn về sức khỏe tâm thần (bệnh viện chuyên khoa tâm thần, khoa tâm thần hoặc tâm lý của bệnh viện đa khoa) làm xương sống và các cơ sở y tế khác như trung tâm dịch vụ y tế cộng đồng, phòng khám sức khỏe gia đình và cơ sở phục hồi chức năng cho bệnh nhân tâm thần làm phụ trợ. Tuyên truyền rộng rãi kiến thức về phòng ngừa và điều trị bệnh tâm thần, nâng cao khả năng tự nhận diện và khả năng nhận diện sớm bệnh tâm thần của bác sĩ, kịp thời đến khám, chẩn đoán kịp thời; sử dụng thuốc hợp lý, điều trị tại nhà, chuyển viện hai chiều, tư vấn tâm lý và trị liệu tâm lý.
03 Phòng ngừa cấp 3
Phòng ngừa cấp 3 là đào tạo cho bệnh nhân tâm thần về khả năng tự chăm sóc, khả năng thích ứng xã hội và kỹ năng nghề nghiệp để giảm thiểu tàn tật và tổn hại chức năng xã hội, thúc đẩy phục hồi và ngăn ngừa bệnh tái phát.
Mục tiêu của phòng ngừa cấp 3
: là giảm thiểu tàn tật và tổn hại chức năng xã hội do bệnh tâm thần gây ra.
Các biện pháp thực hiện
: phòng ngừa cấp 3 là phòng ngừa trong giai đoạn phục hồi. Trọng tâm là ngăn ngừa và giảm thiểu tỉ lệ tàn tật tâm thần; bao gồm: nguyên tắc điều trị để rút ngắn thời gian bệnh; nguyên tắc chống tái phát; nguyên tắc giảm mức độ tàn tật và nguyên tắc phục hồi tâm thần.
Tiến hành công tác phục hồi chức năng bệnh tâm thần “xã hội hóa, toàn diện, cởi mở”. Áp dụng thái độ sống lạc quan, vui vẻ, cởi mở, xác định mục tiêu trong khả năng của bản thân, điều chỉnh kỳ vọng đối với xã hội và người khác, xây dựng mối quan hệ cá nhân tốt, nuôi dưỡng thói quen sống lành mạnh và sở thích, tích cực tham gia các hoạt động xã hội… đều giúp cá nhân duy trì và thúc đẩy sức khỏe tâm thần.
04 Hiện tại, bệnh tâm thần được điều trị như thế nào?
Hiện tại, việc điều trị bệnh tâm thần theo mô hình dịch vụ sức khỏe tâm thần (tâm lý) tập trung vào bệnh viện và công việc phục hồi tâm lý lâu dài tại cộng đồng, kết hợp dịch vụ thụ động và hình thức dịch vụ đơn nhất chuyển thành dịch vụ nhiều lớp; trong giai đoạn cấp tính điều trị tại bệnh viện, trong giai đoạn phục hồi điều trị tại nhà và cộng đồng. Việc điều trị đang chuyển dần từ chỉ điều trị sang ngăn ngừa, điều trị, phục hồi, đào tạo, tái hòa nhập xã hội. Từ việc chỉ sử dụng thuốc sang nhiều phương pháp điều trị như thuốc, tâm lý, âm nhạc, hành vi, vật lý, v.v.
Thông tin tác giả:
Vương Hội Thu – Giám đốc Trung tâm phục hồi chức năng Bệnh viện An Ninh Thẩm Dương. Phó giám đốc thường trực Trung tâm Nghiên cứu Lâm sàng về Tâm lý Bệnh viện An Ninh Thẩm Dương, Trưởng văn phòng đường dây nóng tư vấn tâm lý thành phố Thẩm Dương, bác sĩ chuyên môn, giáo sư, nhà trị liệu tâm lý quốc gia. Phó trưởng nhóm chuyên khoa tâm lý của Ủy ban Giáo dục Y tế Trung Quốc.
