Cứt lở, thường được gọi là “con rồng quấn quanh eo”, là bệnh lý da cấp tính do virus varicella-zoster gây ra. Virus này có thể nằm im trong các hạch thần kinh và khi hệ miễn dịch giảm sút, virus sẽ được kích hoạt, di chuyển theo các sợi thần kinh đến da, gây ra đau đớn dữ dội và phát ban. Đau thần kinh sau zona (PHN) là biến chứng phổ biến nhất của bệnh zona.
I. Đau thần kinh sau zona là gì?
Khi phát ban zona đã lành nhưng vẫn còn đau trong vòng 1 tháng hoặc lâu hơn, được gọi là đau thần kinh sau zona. Cơn đau này thường là biểu hiện của tổn thương thần kinh, mức độ đau có thể khác nhau và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Vị trí đau thường ở bên một bên ngực (chiếm 50%), còn lại là đau ở thần kinh sinh ba (chủ yếu ở nhánh mắt) (chiếm 10-20%), cổ (chiếm 10-20%), thắt lưng (chiếm 10-20%), và vùng cùng cụt (chiếm 2-8%) và các vị trí khác (<1%). Cảm giác đau như bỏng rát, điện giật, cắt, châm hoặc làm rách, một số bệnh nhân mô tả rằng chỉ cần chạm nhẹ vào da cũng có thể gây ra cơn đau dữ dội, như là đang bị tra tấn.
II. Ai là nhóm dễ bị tổn thương?
•
Người cao tuổi
: Khi tuổi tăng, hệ miễn dịch suy giảm, virus dễ dàng tấn công vào thần kinh, tỷ lệ mắc bệnh tăng rõ rệt ở người trên 50 tuổi, và độ nghiêm trọng cũng như thời gian đau có thể tăng theo tuổi tác.
•
Người có miễn dịch yếu
: Như những người mắc bệnh HIV, ung thư ác tính, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch lâu dài, hoặc điều trị bằng hóa trị và xạ trị, hệ thống miễn dịch của họ yếu, nguy cơ bị đau thần kinh sau khi mắc zona cao hơn. Ví dụ, bệnh nhân tiểu đường khi kiểm soát đường huyết kém, virus dễ dàng tấn công vào thần kinh, một khi mắc zona, tỷ lệ tiến triển thành đau thần kinh cũng sẽ gia tăng.
III. Cách điều trị đau thần kinh sau zona?
•
Điều trị bằng thuốc
: Các loại thuốc phổ biến gồm có chất điều chỉnh kênh canxi như pregabalin, có thể điều chỉnh sự giải phóng neurotransmitter và giảm đau; thuốc chống trầm cảm như amitriptyline, có thể làm giảm đau thông qua cải thiện sự rối loạn neurotransmitter; miếng dán lidocaine bôi ngoài, có tác dụng gây tê tại chỗ, giảm bớt đau đớn cho bệnh nhân. Việc điều trị bằng thuốc cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, lựa chọn thuốc và liều lượng phù hợp dựa trên mức độ đau và sự khác biệt cá nhân, đồng thời cần duy trì việc điều trị bằng thuốc trong toàn bộ liệu trình, tránh ngừng thuốc quá sớm dẫn đến độ nhạy cảm đau tăng lên.
•
Điều trị can thiệp xâm lấn tối thiểu
: Đối với những bệnh nhân không cải thiện bằng điều trị thuốc, có thể xem xét thực hiện điều trị gây tê thần kinh, tiêm thuốc vào xung quanh thần kinh tổn thương, để loại bỏ tình trạng viêm vô trùng do tổn thương màng myelin của sợi thần kinh, chặn tín hiệu đau và tăng tốc độ phục hồi thần kinh.
•
Điều trị bằng sóng radio
: Thông qua dòng điện sóng radio ngắt quãng để điều chỉnh chức năng thần kinh, có thể giảm độ nhạy cảm của thần kinh, hoặc thông qua sự đốt nóng bằng sóng radio để phá hủy một phần sợi thần kinh, đạt được hiệu quả giảm đau, những phương pháp điều trị này có thể tác động chính xác đến thần kinh tổn thương, giảm thiểu tổn hại đến các tổ chức xung quanh.
Plasma lạnh
: Sau khi xác định chính xác vị trí thần kinh bệnh lý, năng lượng được sinh ra từ plasma lạnh để điều chỉnh chức năng thần kinh, giảm độ nhạy cảm của thần kinh, từ đó làm giảm các triệu chứng đau dữ dội như độ nhạy cảm cao với đau.
Kích thích điện tủy sống
: Là một trong những phương pháp điều trị chính cho đau thần kinh sau zona hiện nay, thông qua việc cấy điện cực vào góc lưng tủy sống, tạo ra các tín hiệu điện nhẹ để làm rối loạn tín hiệu đau, giúp thần kinh được nghỉ ngơi, sau 2-3 tuần điều trị có thể kiểm soát triệu chứng đau của phần lớn bệnh nhân.
IV. Cách phòng ngừa?
•
Tiêm vắc xin
: Vắc xin phòng ngừa zona có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh, từ đó giảm khả năng mắc đau thần kinh sau zona. Người cao tuổi và những người có miễn dịch yếu được khuyên nên tiêm, đây là bước quan trọng trong việc phòng ngừa.
•
Tăng cường miễn dịch
: Thực hiện chế độ sinh hoạt đều đặn, nghỉ ngơi đủ, tránh thức khuya; thể dục vừa phải, như đi bộ, tập thái cực quyền hay các bài thể dục nhịp điệu khác có thể tăng cường sức đề kháng của cơ thể; chế độ ăn uống cân bằng, bổ sung nhiều thực phẩm giàu vitamin và protein như rau quả tươi, thịt nạc, cá, trứng,… giúp duy trì chức năng bình thường của hệ thống miễn dịch, chống lại sự xâm nhập của virus.
Lưu ý
Đau thần kinh sau zona là một bệnh mãn tính, việc điều trị cần sự kiên nhẫn và niềm tin. Bệnh nhân nên tích cực phối hợp với bác sĩ trong quá trình điều trị, đồng thời giữ thái độ lạc quan, để sớm thoát khỏi nỗi đau.
Tác giả: Mã Hồng Mai, Quách Ngọc Na
