Khi cuộc sống đua với cái chết, các biện pháp sơ cứu đúng đắn chính là phát súng lệnh để giành chiến thắng. Dữ liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy nếu bệnh nhân gặp sự cố có thể nhận được sơ cứu hiệu quả trong “4 phút vàng”, tỷ lệ sống sót có thể tăng lên hơn 40%. Tuy nhiên, trong thực tế, các trường hợp gây ra tổn thương thứ cấp do sơ cứu sai lầm chiếm đến 27%. Nắm vững cách nhận biết và sơ cứu các bệnh cấp tính là như mang theo bên mình một “két bảo hiểm sinh mạng”. Bài viết này sẽ sử dụng bốn loại bệnh cấp tính phổ biến gồm nhồi máu cơ tim, đột quỵ, tắc nghẽn đường thở và động kinh làm ví dụ, để dạy bạn cách trở thành người bảo vệ sự sống theo cách dễ hiểu nhất.
I. Bốn bước nhận biết bệnh cấp tính
1. Dấu hiệu cảnh báo nhồi máu cơ tim
: Đau ngực như bị đè nén (giống như có một con voi ngồi trên ngực), thường lan ra vai trái và hàm dưới, đi kèm với đổ mồ hôi lạnh và buồn nôn. Phụ nữ có thể xuất hiện triệu chứng không điển hình như đau bụng trên và khó thở.
2. Quy tắc “FAST” trong đột quỵ
: Face (mặt méo) – Arm (yếu tay) – Speech (nói không rõ) – Time (ngay lập tức gọi số 120). Lưu ý đặc biệt đến tình trạng mờ mắt đột ngột hoặc đau đầu dữ dội.
3. Biểu hiện của tắc nghẽn đường thở
: Bệnh nhân đột nhiên không thể nói, dùng hai tay ôm cổ với hình dạng chữ “V”, da mặt chuyển màu xanh. Trẻ em có thể xuất hiện tiếng khóc yếu hoặc ho không có sức lực.
4. Đặc điểm cơn động kinh
: Mất ý thức, co giật toàn thân, hàm răng nghiến chặt, sau cơn có thể xuất hiện giai đoạn mơ màng. Cần phân biệt với ngất: trong cơn động kinh, đồng tử nở lớn, trong khi đó người ngất có đồng tử bình thường.
II. Cẩm nang sơ cứu vàng
1. Sơ cứu nhồi máu cơ tim
: Ngay lập tức ngừng hoạt động, giữ tư thế ngồi hoặc nửa nằm (trừ khi bệnh nhân suy tim). Ngậm nitroglycerin dưới lưỡi (huyết áp tâm thu > 90mmHg), lặp lại sau mỗi 5 phút, tối đa 3 lần. Không sử dụng các phương pháp sai lầm như vỗ vào khuỷu tay.
2. Sơ cứu đột quỵ
: Ghi lại thời gian bệnh khởi phát (quyết định thời gian điều trị tắc mạch), giữ bệnh nhân nằm nghiêng để tránh hít phải. Tuyệt đối không cho ăn hay uống cưỡng ép và phải nhanh chóng làm sạch những chất tiết trong miệng. Có thể quay video cơn phát cho bác sĩ tham khảo.
3. Cứu hộ tắc nghẽn đường thở
: Người lớn áp dụng phương pháp Heimlich: đứng phía sau bệnh nhân, nắm tay lại và đặt lên bụng trên hai ngón tay trên rốn, nhanh chóng ấn lên. Trẻ em áp dụng “vỗ lưng và ấn ngực”: đầu thấp chân cao, vỗ lưng 5 lần và ấn ngực 5 lần thay phiên nhau.
4. Xử lý cơn động kinh
: Di chuyển các vật nguy hiểm, đệm đồ mềm bảo vệ đầu. Trong cơn không ép buộc giữ lại, ghi lại thời gian co giật. Nếu cơn kéo dài hơn 5 phút hoặc xảy ra liên tiếp, cần ngay lập tức đưa đến bệnh viện. Sau khi cơn dừng lại, giúp làm sạch chất tiết trong miệng.
Kết luận: Kỹ năng sơ cứu không phải là tài sản riêng của bác sĩ mà là bài học về sự sống mà mỗi công dân đều cần phải học. Thống kê từ Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ cho thấy, những người chứng kiến đã qua đào tạo sơ cứu có thể làm tăng tỷ lệ sống sót của bệnh nhân nhồi máu cơ tim lên 2-3 lần. Khuyến nghị với công chúng: ① Tham gia khóa đào tạo sơ cứu được chứng nhận của Hội Chữ thập đỏ (thời gian đào tạo chỉ 16 giờ); ② Gia đình nên dự trữ bộ sơ cứu (bao gồm thuốc cấp cứu, mặt nạ hô hấp, v.v.); ③ Ôn tập kiến thức sơ cứu mỗi sáu tháng. Hãy nhớ, đôi khi sự “không hành động” đúng đắn còn tốt hơn việc “hành động sai lầm” — khi không thể xác định chính xác, giữ cho đường thở của bệnh nhân thông thoáng và kịp thời gọi số 120 là lựa chọn tốt nhất.
Nguồn dữ liệu:
1. Tổ chức Y tế Thế giới “Hướng dẫn sơ cứu cho bệnh tim mạch” (2023)
2. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ “Hướng dẫn hồi sức tim phổi và sơ cứu” (2020)
3. Tạp chí The Lancet “Chuyên đề cấp cứu động kinh” (2021)
4. Liên minh Y học Cấp cứu Trung Quốc “Sách trắng về sơ cứu công chúng” (2022)
