Trong cuộc sống hiện đại với nhịp sống nhanh, thức khuya dường như trở thành thói quen thường nhật của nhiều người. Có thể là do phải làm thêm giờ cho công việc, hoặc đắm chìm trong thế giới giải trí của các thiết bị điện tử, hay là bị chiếm lĩnh bởi các hoạt động xã hội vào ban đêm. Chúng ta thường tự an ủi khi thức khuya: “Chỉ lần này thôi, không sao cả.” Tuy nhiên, bạn có từng nghĩ rằng việc thức khuya đang âm thầm gây hại cho sức khỏe của chúng ta, đặc biệt là đối với thận, một cơ quan quan trọng, có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng.
Thận, như một cơ quan bài tiết quan trọng của cơ thể, đảm nhận nhiều nhiệm vụ thiết yếu như lọc máu, loại bỏ chất thải chuyển hóa, điều chỉnh cân bằng điện giải và duy trì độ pH. Nó giống như một “người dọn dẹp” chăm chỉ, luôn bảo vệ sự ổn định của môi trường trong cơ thể. Trong điều kiện bình thường, thận hoạt động theo nhịp sinh học của cơ thể, đảm bảo việc hoạt động của các chức năng bình thường. Nhưng khi chúng ta thường xuyên thức khuya, mọi thứ bị xáo trộn.
Từ góc độ cơ chế sinh lý, thức khuya có thể làm rối loạn nghiêm trọng nhịp độ chuyển hóa bình thường của thận. Cơ thể chúng ta có một hệ thống đồng hồ sinh học tinh vi, điều chỉnh hoạt động của các cơ quan khác nhau. Thận cũng không ngoại lệ, vào ban đêm khi ngủ, hoạt động chuyển hóa của thận sẽ giảm tốc độ tương đối và bước vào trạng thái “nghỉ ngơi” này giúp duy trì chức năng bình thường và phục hồi tế bào thận. Tuy nhiên, thức khuya sẽ phá vỡ đồng hồ sinh học này, làm cho thận không thể nghỉ ngơi đầy đủ và phải làm việc trong tình trạng căng thẳng kéo dài. Theo thời gian, gánh nặng chuyển hóa trên tế bào thận gia tăng, giống như một cỗ máy hoạt động liên tục mà không được bảo trì, dễ dẫn đến sự cố.
Cụ thể, thức khuya có thể dẫn đến tổn thương chức năng lọc của thận. Cấu trúc cầu thận trong thận là nơi chịu trách nhiệm lọc máu. Khi chúng ta thức khuya, cơ thể sẽ tiết ra nhiều hormone stress như adrenaline và noradrenaline, làm tăng huyết áp và gây áp lực lên cầu thận. Tình trạng huyết áp cao kéo dài có thể làm tổn thương thành mạch máu của cầu thận, dẫn đến suy giảm chức năng lọc. Các chất có trọng lượng phân tử lớn như protein, vốn lẽ ra phải được lọc bỏ, có thể sẽ tràn vào nước tiểu, gây ra hiện tượng protein niệu. Protein niệu là một dấu hiệu quan trọng của bệnh thận, báo hiệu rằng hàng rào lọc của thận đang gặp vấn đề, nếu không can thiệp kịp thời, có thể biến chứng thành bệnh thận nghiêm trọng hơn như viêm cầu thận.
Ngoài ra, thức khuya cũng ảnh hưởng đến chức năng nội tiết của thận. Thận không chỉ là cơ quan bài tiết mà còn có chức năng nội tiết, tiết ra nhiều hormone như renin và erythropoietin. Renin tham gia vào việc điều chỉnh huyết áp, trong khi erythropoietin kích thích tủy xương sản xuất hồng cầu. Thức khuya sẽ làm rối loạn nhịp độ tiết hormone của thận, dẫn đến mất cân bằng trong điều chỉnh huyết áp và ảnh hưởng đến tuần hoàn máu tới thận. Đồng thời, sự thiếu hụt trong tiết erythropoietin có thể gây ra thiếu máu do thận, khiến cơ thể cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt.
Về mặt hệ miễn dịch, thức khuya cũng gây ra tác hại tiêu cực đối với thận. Hệ miễn dịch của chúng ta được phục hồi và củng cố trong giấc ngủ, trong khi thức khuya làm suy yếu chức năng của nó. Khi sức đề kháng của cơ thể giảm, thận dễ bị xâm nhập bởi vi khuẩn, virus và các tác nhân gây bệnh khác, dẫn đến các bệnh nhiễm trùng thận như viêm bể thận. Những nhiễm trùng này không chỉ làm tổn thương mô thận mà còn có thể làm tăng thêm gánh nặng cho thận, hình thành một vòng luẩn quẩn.
Dữ liệu lâm sàng cho thấy, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng nhóm người thức khuya có nguy cơ mắc bệnh thận cao hơn rõ rệt so với nhóm có thói quen sinh hoạt tốt. Một khảo sát đối với người làm việc cho thấy những người thường xuyên thức khuya làm thêm có khả năng xuất hiện protein niệu và bất thường chức năng thận cao gấp nhiều lần so với những người có thói quen sinh hoạt bình thường. Hơn nữa, khi mắc bệnh thận, do tình trạng sức khỏe tổng thể kém do thức khuya, hiệu quả điều trị thường không như mong muốn, quá trình phục hồi sẽ kéo dài và khó khăn hơn.
Vậy để bảo vệ thận của chúng ta, chúng ta nên làm gì? Đầu tiên, hãy hình thành thói quen sinh hoạt tốt, cố gắng đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm hàng ngày, đảm bảo thời gian ngủ đủ, thông thường người lớn cần 7 – 8 giờ ngủ. Thứ hai, tránh sử dụng thiết bị điện tử quá mức trước khi đi ngủ, vì ánh sáng xanh phát ra từ màn hình làm ức chế sự tiết melatonin, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Ngoài ra, ăn uống hợp lý, giảm thiểu việc tiêu thụ thực phẩm nhiều muối, chất béo và đường cũng giúp giảm nhẹ gánh nặng cho thận.
Thức khuya dường như chỉ là một thói quen sống, nhưng những tác hại của nó đối với thận là rất thực tế và không thể bỏ qua. Chúng ta không thể vì một chút buông thả mà bỏ quên sức khỏe cơ thể, chỉ có việc duy trì thói quen sinh hoạt tốt, chăm sóc cẩn thận cho thận của chúng ta mới có thể có được một cuộc sống khỏe mạnh. Hãy bắt đầu từ bây giờ, chào tạm biệt với thức khuya, để thận có được “môi trường làm việc” lành mạnh.
